Pożyczka na budowę zamiast kredytu

Jeżeli bank odmówił Ci kredytu na budowę domu, a pieniądze chcesz pożyczyć od przyjaciół lub znajomych, sprawdź, jaki masz obowiązek podatkowy.

Bank odmówił mi kredytu na dokończenie budowy domu. Nie chcę jej przerywać, więc zdecydowałem się na zaciągnięcie pożyczki u przyjaciół i rodziny. Kolega pożyczy mi 100 tys. zł na trzy lata, oprocentowane jak kredyt w banku. Kolejne 80 tys. zł pożyczą mi rodzice i siostra, ale nie naliczając mi żadnych pro- centów. Jakie będą nasze zobowiązania wobec urzędu skarbowego?

Odpowiedź:

Budując dom, podatnik może korzystać z różnych źródeł finansowania, w tym z pożyczek od osób fizycznych. Będą one jednak miały skutki podatkowe. W zależności od tego, kto udzielił nam pożyczki, stosuje się różne przepisy.

Od przyjaciela

Zawarcie umowy pożyczki skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego z tytułu podatku od czynności cywilnoprawnej (PCC). Obowiązek podatkowy ciąży na pożyczkobiorcy. Stawka podatku wynosi 2%, a podstawą opodatkowania jest kwota udzielonej pożyczki. Podatnik, który skorzysta z pożyczki od kolegi, będzie zatem zobowiązany złożyć deklarację na druku PCC-3 i wpłacić do urzędu skarbowego obliczony przez siebie podatek w terminie 14 dni od zawarcia umowy pożyczki.

Należy jednak zaznaczyć, że w ustawie o PCC przewidziano zwolnienie z podatku pożyczki udzielonej w okresie trzech kolejnych lat kalendarzowych od jednego podmiotu do wysokości 5 tys. zł albo 25 tys. zł od wielu podmiotów (limity te nie obejmują pożyczek od najbliższej rodziny). Zatem jeśli podatnik skorzysta z pożyczki tylko od jednego kolegi, to powinien opodatkować kwotę 95 tys. zł (PCC wyniesie 1900 zł). Gdyby pożyczył po 50 tys. od dwóch osób, zapłaciłby podatek od 90 tys. zł (1800 zł).

Odnosząc się do odsetek, które podatnik zobowiązał się wypłacać swojemu koledze, nie będą one stanowiły dla niego kosztu uzyskania przychodów. Inaczej byłaby potraktowana pożyczka udzielona przykład na cele inwestycyjne związane z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą. W takim przypadku byłby on uprawniony do pomniejszenia osiągniętego przychodu o wartość zapłaconych odsetek od pożyczki. Z pytania wynika jednak, że jest ona przeznaczona na budowę domu, co wyłącza możliwość wliczenia zapłaconych odsetek w koszty.

Natomiast kolega, który otrzyma odsetki z tytułu udzielenia pożyczki, będzie zobowiązany zapłacić podatek dochodowy od osób fizycznych. Powyższe odsetki będą dla niego stanowić przychód z kapitałów pieniężnych, od którego pobiera się zryczałtowany podatek w wysokości 19%. Pożyczkodawca powinien wykazać przychody z odsetek w zeznaniu rocznym, a do 30 kwietnia roku następującego po roku, w którym otrzymał odsetki, zapłacić podatek.

Od rodziny

Pożyczka udzielona przez członków najbliższej rodziny – czyli z tak zwanej I grupy podatkowej, ale bez teściowych, teściów, zięciów i synowych – może zostać w całości zwolniona z podatku od czynności cywilnoprawnych. W ustawie o PCC prawo do zwolnienia uzależniono od spełnienia łącznie dwóch warunków:

• podatnik złożył deklarację (PCC-3) w terminie 14 dni od zawarcia umowy pożyczki;
• udokumentował otrzymanie pożyczki na rachunek bankowy albo rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

Niespełnienie tych warunków skutkuje obowiązkiem opodatkowania pożyczki stawką 2% w odniesieniu do jej wartości przekraczającej kwotę 9637 zł (otrzymanej łącznie od jednej osoby w ciągu pięciu lat). Pożyczki do takiej wysokości nie trzeba zgłaszać w urzędzie ani przekazywać przez bank czy pocztę.

Umowy pożyczki zawarte z teściami, zięciem czy synową do takiej kwoty są wolne od podatku. Pożyczki od dalszej rodziny (na przykład cioci, wujka, szwagra czy bratanków) są opodatkowane na takich samych zasadach jak od znajomych. Jeśli rodzina otrzymywałaby odsetki w związku z udzieleniem pożyczki, to wiązałoby się to dla niej z takim samym obciążeniem podatkowym jak w przypadku kolegi (zobowiązanie do zapłaty zryczałtowanego 19-procentowego podatku dochodowego).