Zainicjowana we wrześniu 2023 roku, Apteka Designu funkcjonuje jako żywe laboratorium rozwiązań dla miasta, gdzie badania, prototypowanie i testy stają się codziennością. Celem tych działań jest nie tylko przywrócenie miastu i jego mieszkańcom niemal dziewięciu hektarów zieleni w historycznej dzielnicy Wesoła, ale także wypracowanie funkcji, które odpowiadają na obecne i przyszłe potrzeby użytkowników oraz mogą być skalowane na inne dzielnice Krakowa.
ŻYWE LABORATORIUM ROZWIĄZAŃ DLA MIAST
W obrębie Apteki Designu mieszczą się pracownie projektowe reprezentujące różne obszary designu i sztuki oraz czytelnia. Oprócz tego niezwykle istotnym elementem jest bogaty program wydarzeń obfitujący w wystawy, warsztaty, debaty, pokazy filmowe i wykłady otwarte dla publiczności. To realny ekosystem, w którym projektowanie usług, urbanistyka i kultura są testowane w kontekście potrzeb miasta.
W Aptece Designu badanie i testowanie rozwiązań wobec miejskich wyzwań odbywa się we współpracy nie tylko z mieszkańcami, ale także z samorządem, lokalnymi uczelniami, biznesem czy branżą kreatywną. W praktyce oznacza to tworzenie platformy, na której różne interesariusze wspólnie prototypują, weryfikują i wdrażają rozwiązania dla Wesołej i miasta jako całości.
WESOŁA JAKO PLATFORMA EKSPERYMENTÓW
Wesoła ma być platformą eksperymentów i transferu wiedzy. Celem jest testowanie rozwiązań miejskich w warunkach rzeczywistych i umożliwienie stosowania ich w realiach innych dzielnic. Dzięki temu zespół Apteki Designu może obserwować, co działa w praktyce, a co wymaga korekty, zanim rozwiązania zostaną szerzej wdrożone. Ważnym kontekstem działalności Apteki Designu jest realizacja celów zrównoważonego rozwoju, dlatego hasła takie jak reuse, bezpieczeństwo żywieniowe, zmniejszanie nierówności, zrównoważone miasta, innowacje, odpowiedzialna konsumpcja towarzyszą większości działań inicjowanych przez Aptekę Designu.
Aby się przekonać, wystarczy spojrzeć na archiwum wydarzeń w obchodzącej w tym roku swoje drugie urodziny Aptece Designu. Tę kwestię podejmie również urodzinowa wystawa, której wernisaż odbędzie się 27 września. Łatwo dostrzec, że to nie projekty prowadzone ad hoc, ale spójny proces.
Zaczęło się od zaprojektowania wayfindingu i identyfikacji wizualnej: w 2024 roku podczas wydarzeń na Wesołej wprowadzono prototypy oznakowań, a następnie analizowano ich funkcjonalność i wprowadzano korekty. To część szerszego procesu tworzenia wspólnej narracji i łatwiejszej orientacji w terenie. Takie działania mają na celu ułatwienie poruszania się po dzielnicy mieszkańcom i gościom, a także budowanie rozpoznawalności miejsca jako otwartej przestrzeni kultury i innowacji.
Tu przechodzimy płynnie do koncepcja „Wesoła – MAM TU PO DRODZE”. Projekt zakłada otwarte i dostępne między budynkami przestrzenie, które funkcjonują jako galeria miejska na wolnym powietrzu. W praktyce oznacza to projektowanie pod kątem wystaw plenerowych (rzeźby, instalacje, murale), a także organizowanie wydarzeń kulturalnych i społecznych w przestrzeni wspólnej. Tę koncepcję wcielały w życie rzeźby i instalacje artystyczne wystawy Open City, która zagościła na Wesołej latem 2024 roku, ale też tworzone przez rezydentów Apteki Designu ceramiczne mozaiki uliczne, które stały się elementem identyfikującym przestrzeń na Wesołej, oraz wystawa plenerowa 4. Krakowskich Spotkań Artystycznych w czerwcu 2025 roku. Stały się one także naturalną inspiracją dla mieszkańców do kontaktu z otwartą kulturą plenerową. Niezwykle ważna była tutaj również współpraca z włodarzami dzielnicy Grzegórzki, która umożliwiła realizację takich projektów w praktyce. To prototypowanie miejskich rozwiązań zrealizowane w duchu zrównoważonego miasta sprowadzało się równocześnie do faktycznych działań na rzecz rewitalizacji Wesołej jako przestrzeni otwartej, dostępnej i integrującej.
UŻYJ PONOWNIE
Kultura innowacji i eksperymentu w Aptece Designu ma się świetnie również dzięki tutejszym rezydentom, którzy angażują się i inicjują działania zgodne z założeniami samej Apteki Designu, wspierając proces społecznej rewitalizacji dzielnicy. Warto tu także przytoczyć pomysł na Coliving Artystyczny. W zamyśle ma być odbiciem nowoczesnej idei podjętej wspólnie z krakowskimi uczelniami, sprzyjającej innowacji i twórczości, a jednocześnie unikalnym, żywym punktem na mapie miasta, przyciągającym artystów, turystów i lokalnych miłośników sztuki. Ideą colivingu jest dostępność usługi mieszkaniowej w preferencyjnej cenie w zamian za działania artystyczne, projektowe czy naukowe na rzecz rozwijania miasta i społeczności. To rozwinięcie idei programu rezydencji, jednak o ile rezydenci Apteki Designu mają swoje miejsce do pracy, Coliving Artystyczny zakłada wynajęcie powierzchni mieszkalnej, z prywatną łazienką i sypialnią oraz ewentualną dodatkową przestrzenią.
Apteka Designu to nie tylko wielkie idee, ale także mnóstwo mniejszych wydarzeń, które realizowane są w duchu reuse, czyli ponownego użycia. To właśnie z inicjatywy Apteki Designu odbyły się warsztaty z renowacji mebli, Upcycling Toys, czyli wystawa zabawek stworzonych z odpadów oraz Wesoły swap, czyli wymiana ubrań i zabawek.
APTEKA O JEDZENIU
Bezpieczeństwo żywieniowe to również ważny wątek poruszany często podczas spotkań organizowanych przez Aptekę Designu. Działania zgodne z Paktem Mediolańskim, edukacja żywieniowa, ogrody społeczne, projekty Agrocybernetyki oraz plany dotyczące farm przyszłości i produkcji żywności w mieście – dziś to wszystko wcale już nie brzmi irracjonalnie. Właśnie w Aptece Designu można było się dowiedzieć o inicjatywie Grupy Roboczej Agrocybernetyka, która z pomocą zrównoważonych technologii cyfrowych opracowuje innowacje związane z produkcją i konsumpcją żywności. W Aptece Designu rozmawiano o tym, że w obliczu zmian klimatu, degradacji środowiska i niestabilności globalnych systemów żywnościowych potrzebujemy nowej wizji rolnictwa przyszłości. Dyskusje o bezpieczeństwie żywieniowym przybierały czasem bardzo konkretną formę, np. pokazując, jak wspierać ekologicznych rolników lub czym są kooperatywy spożywcze. Nadrzędnym celem było znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy miasta mogą być niezależne żywieniowo. Warto dodać, że jest to jeden z projektów, który po okresie prototypowania doczekał się częściowej realizacji, gdy Grupa Robocza wraz z ZZM (Zarządem Zieleni Miejskiej w Krakowie) stworzyła ogród parcelowy „Pod gwiazdami”.
Od bezpieczeństwa żywieniowego już niedaleko do bioróżnorodności, która w kontekście celów działań Apteki Designu jest równie ważna jako jeden z filarów nowoczesnego, zrównoważonego miasta. Mapowanie bioróżnorodności, błękitno-zielona infrastruktura, ochrona terenów zielonych, ogrody społeczne i projekty edukacyjne dotyczące natury i ochrony środowiska – to także istotne elementy działalności Apteki Designu. Wspomnijmy tu o projekcie „Greening the Blues” czyli zrealizowanym pomyśle stworzenia przez Internationaler Bund Polska ogrodu społecznego na Wesołej. Będzie on zaprojektowany i wykonany po konsultacji i z pomocą lokalnych mieszkańców. Brzmi utopijnie, ale to możliwe!
A wszystko po to, by na terenie wokół Apteki Designu powstały ogrody społeczne oraz łąka kwietna.
I choć zasianie łąki może brzmieć dość trywialnie, to jeśli zestawimy ze sobą te wszystkie działania, ukaże nam się ambitny projekt, który realizuje się na naszych oczach i jest częścią większego procesu. Na końcu tej drogi widnieje zrównoważone, inkluzywne miasto wraz ze swoją świadomą społecznością w otwartej, dostępnej i integrującej przestrzeni. Apteka Designu za pomocą małych i dużych inicjatyw tworzy platformę do testowania rozwiązań miejskich, które wprowadzają nas na tę drogę. Apteka Designu w Wesołej to nie tylko ośrodek projektowy, lecz kluczowy węzeł innowacji i partycypacji w procesie odnowy przestrzeni miejskiej. Dzięki praktykom prototypowania, testowania i otwartej współpracy z mieszkańcami, uczelniami i partnerami biznesowymi powstaje zestaw rozwiązań, które odpowiadają na współczesne wyzwania miasta – od zrównoważonego rozwoju i inkluzji po bezpieczeństwo żywieniowe i ochronę środowiska. Przyczyniły się one także do tego, że opracowany przez zespół ekspertów Masterplan dla Wesołej zawiera z jednej strony spójną wizję urbanistyczną, a z drugiej wskazuje na różnorodne funkcje, które już teraz umożliwiają pracę w interdyscyplinarnych zespołach nad przyszłością miasta.
- Przejdź do galerii: Apteka Designu
