Afera w Czystym Powietrzu. Czy ekologiczny piec jest naprawdę ekologiczny?

31 modeli pieców na pellet wypadło z listy Czystego Powietrza!

Program Czyste Powietrze mierzy się z kolejnym kryzysem. Tym razem trzeba było częściowo zawiesić działanie programu. Co się stało? Aż 31 modeli pieców na pellet zostało skreślonych z listy urządzeń, na które można otrzymać dofinansowanie. Decyzja ta, podjęta przez Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy (IOŚ-PIB) we współpracy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), to efekt podejrzeń o naruszenia regulaminu programu.

• Czytaj też: Czyste Powietrze 2025. Będziecie zdziwieni czego teraz wymagają. Oto nowe zasady Czystego Powietrza

Ruszt awaryjny to wróg Czystego Powietrza 

Kluczowym problemem jest tak zwany "ruszt awaryjny". To dodatkowy element, który, choć niedozwolony w ramach dotacji Czystego Powietrza, może być montowany w niektórych piecach na pellet. Po co?

By umożliwić spalanie paliw gorszej jakości, w tym nawet węgla czy śmieci. To, co miało być ekologicznym rozwiązaniem, zamienia się w "kopciucha", generując ogromne ilości zanieczyszczeń i niwecząc cały sens programu Czyste Powietrze.

• Polecamy też: Wraca program Czyste Powietrze 2025. Jakie zmiany? Od kiedy można składać wnioski?

Ministerstwo Klimatu nie będzie tolerowało takich praktyk

Ministerstwo Klimatu i Środowiska nie zamierza tolerować takich praktyk. Zawieszenie 31 modeli pieców to dopiero początek. Producenci mają szansę na przedstawienie wyjaśnień i uzupełnienie dokumentacji, ale jeśli okaże się, że dopuścili się oszustwa, konsekwencje będą poważne.

Od 29 kwietnia 2025 roku producenci kotłów muszą składać pisemne oświadczenie, że ich urządzenia nie mają możliwości montażu rusztu awaryjnego. To jednak nie wystarczy.

Będą nowe zabezpieczenia, to oznacza koniec z oszustwami w Czystym Powietrzu

Resort klimatu zapowiada wprowadzenie dodatkowych mechanizmów kontroli. Brak możliwości instalacji rusztu awaryjnego będzie musiał być potwierdzony przez niezależne laboratorium akredytowane do badań kotłów. Co więcej, jeśli producent poświadczy nieprawdę, wszystkie jego urządzenia zostaną wykluczone z listy ZUM na co najmniej 2 lata.

Co to oznacza dla beneficjentów programu Czyste Powietrze?

Przede wszystkim, warto sprawdzić, czy posiadany piec na pellet nie znajduje się na zawieszonej liście. Jeśli tak, należy skontaktować się z producentem i wyjaśnić sytuację. Warto też pamiętać, że spalanie niedozwolonych paliw w piecu na pellet jest nie tylko nielegalne, ale przede wszystkim szkodliwe dla zdrowia i środowiska.

Jaka będzie przyszłość Programu Czyste Powietrze?

Afera z piecami na pellet to poważny cios dla wizerunku programu Czyste Powietrze. Jednak determinacja Ministerstwa Klimatu i Środowiska w walce z nieuczciwymi producentami daje nadzieję na to, że program odzyska wiarygodność i skutecznie przyczyni się do poprawy jakości powietrza w Polsce.

Jeśli dostałeś na taki piec dotację, musisz zwrócić

Ministerstwo przypomina, że warunki programu Czyste Powietrze nie dopuszczają możliwości instalacji kotłów na pellet wyposażonych w ruszt awaryjny lub przedpalenisko ani urządzeń z możliwością ich montażu. Jeśli beneficjent lub wykonawca samodzielnie przerobi kocioł na biomasę, np. dodając ruszt lub przedpalenisko, łamie zasady programu i umowy, co wiąże się z koniecznością zwrotu dotacji z odsetkami. Analiza dokumentacji, wpis na listę zielonych urządzeń i materiałów (ZUM) i kontrole terenowe mają wykluczać sytuacje, w których urządzenie finansowane ze środków publicznych mogłoby być użytkowane w sposób niezgodny z założeniami programu i wymaganiami ochrony powietrza.

Regulamin programu Czyste Powietrze już od maja 2020 roku wprost zabrania instalowania rusztów awaryjnych w kotłach na pellet. Jest to jedno z podstawowych kryteriów programu Czyste Powietrze. Dodatkowo wprowadzono obowiązek potwierdzenia przez wykonawcę i beneficjenta w protokole odbioru, że zamontowany kocioł nie posiada rusztu awaryjnego lub przedpaleniska. Wzmocnieniem tych działań jest także zmiana regulaminu Listy ZUM, obowiązująca od 29 kwietnia 2025 r., wprowadzająca wymóg składania przez producentów oświadczeń potwierdzających, że konstrukcja kotła nie umożliwia montażu rusztu awaryjnego lub przedpaleniska. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) prowadzi na bieżąco działania ograniczające ryzyko instalowania kotłów niespełniających wymagań. Obejmują one:

• szczegółową analizę przez WFOŚiGW dokumentacji technicznej kotłów zgłaszanych do dofinansowania w programie przed uzyskaniem pozytywnej weryfikacji wniosku o płatność,
• weryfikację zgodności urządzeń z wymaganiami na etapie wpisu na listę zielonych urządzeń i materiałów (ZUM) – zmiana regulaminu listy ZUM obowiązująca od 29 kwietnia 2025 r., wprowadziła wymóg składania przez producentów oświadczeń potwierdzających, że konstrukcja kotła nie umożliwia montażu rusztu awaryjnego lub przedpaleniska,
• bieżące kontrole u beneficjentów obejmujące m.in. potwierdzenie, że zamontowane urządzenia nie posiadają rusztu awaryjnego ani możliwości jego instalacji – w przypadku ujawnienia montażu rusztu w dofinansowanym kotle, beneficjentowi grozi ryzyko zwrotu dotacji wraz z odsetkami,
• w protokole odbioru prac wykonawcy w ramach programu Czyste Powietrze, podpisywanym po zakończeniu realizacji zadania przez wykonawcę, wymagane jest potwierdzenie przez wykonawcę oraz beneficjenta, że zamontowany kocioł na biomasę nie posiada rusztu awaryjnego lub przedpaleniska.

Można zgłaszać nieprawidłowości do listy ZUM Czystego Powietrza

Jak informuje resort klimatu, do prowadzącego listę ZUM (IOŚ‐PIB) można zgłaszać informacje o podejrzeniu niespełnienia przez urządzenie przyjęte na listę ZUM wymagań określonych w obowiązujących przepisach prawa, regulaminie lub warunkach programu Czyste Powietrze.

Zgłoszenia mogą być kierowane pisemnie, na adres e‑mail: [email protected] lub przez formularz zgłoszeniowy dostępny na stronie internetowej https://lista-zum.ios.edu.pl. IOŚ‐PIB po weryfikacji zgłoszenia może usunąć urządzenie z listy ZUM, co oznacza brak możliwości finansowania go z programu Czyste Powietrze.