Elewacja wprost z natury. Oblicówka z drewna: jak ja prawidłowo wykonać
Odpowiednio wykonana i zabezpieczona elewacja z drewna sprawia, że dom nie tylko wtapia się w otaczającą go przyrodę, ale także pięknie się starzeje. Jak wykonać drewnianą oblicówkę, by przez wiele lat była prawdziwą ozdobą domu?
Autor: Marcin Czechowicz
O urodzie drewnianej oblicówki decyduje nie tylko rodzaj drewna, ale także sposób ułożenia desek, który powinien być zgrany z architekturą domu. Projekt domu: architekci Magdalena i Maciej Bęczak - elewacja obłożona drewnem i bloczkami betonowymi, z asymetrycznym układem okien o różnej wielkości.
Ostatnio drewno przeżywa prawdziwy renesans. Wciąż rośnie zainteresowanie domami wznoszonymi w technologii lekkiego drewnianego szkieletu, dużą popularnością cieszą się także wszelkiego rodzaju materiały nawiązujące do natury stosowane przy wykańczaniu domów. Projektanci, również ci specjalizujący się w nowoczesnym budownictwie, chętnie sięgają po ten tradycyjny, ciepły materiał, łącząc go na elewacji z surowością kamienia, szkła czy metalu. Okładziną z drewna można obłożyć wszystkie ściany, tak by dom wyglądał na prawdziwie wiejski, lub wykończyć w ten sposób tylko fragmenty elewacji.
Oblicówka drewniana: jakie drewno najlepsze?
Na drewnianą oblicówkę (zwaną także szalówką) stosuje się najczęściej lokalne gatunki drewna. Deski do jej wykonania pochodzą głównie z tartacznych zasobów. To drewno, które w naszym budownictwie jest dobrze znane – wiadomo, jak się „zachowuje” pod wpływem różnych czynników atmosferycznych, jak się starzeje oraz jak należy je konserwować. O popularności materiałów wykończeniowych wykonanych z rodzimych gatunków drzew decyduje również niższa niż w przypadku drewna egzotycznego cena za metr sześcienny. Na oblicówkę najczęściej stosuje się drewno sosny i świerka. Drewno sosnowe jest wytrzymałe na obciążenia, dzięki dużej zawartości żywicy stosunkowo trwałe, a także łatwe w obróbce. Drewno świerka jest mniej żywiczne niż sosny, jednak obok dostatecznej wytrzymałości wykazuje znaczną trwałość (świerk wysokogórski i północny ma lepsze właściwości wytrzymałościowe i jest trwalszy od świerku nizinnego). Ponadto jest to drewno mało kurczliwe, dobrze się barwi i jest odporne na działanie kwasów oraz zasad. Dużą popularnością cieszy się także drewno modrzewia, uważane za najlepsze i najtrwalsze drewno budowlane. Jest wytrzymałe, łatwe w obróbce, charakteryzuje się małą kurczliwością i nie wykazuje skłonności do pęknięć i paczenia się.
Nowoczesny wygląd nada budynkowi elewacja z drewna egzotycznego. Często stosowanym materiałem jest drewno cedru czerwonego, które wyróżnia duża stabilność wymiarowa, wysoka odporność na czynniki atmosferyczne i dobre właściwości termoizolacyjne. Cechuje je także szeroka paleta kolorów (od beżowego po ciemnobrązowy) oraz zróżnicowanie kolorystyczne w obrębie jednej deski. Dzięki swoim naturalnym olejom, które kumulowane są w komórkach drewna, jest ono naturalnie chronione przed insektami i grzybami.
Modrzew syberyjski różni się od europejskiego bogatszą kolorystyką. Cechuje go wysoka wytrzymałość i dobra naturalna odporność na grzyby. Świerk skandynawski ma jasny kolor z lekko żółtawym zabarwieniem, dlatego nazywany jest drewnem białym. Różni się od krajowego surowca ładniejszą fakturą drewna. Ma mniej sęków, co zapewnia mu dużą wytrzymałość.
Ważny ruszt: montaż oblicówki
Oblicówkę z drewna stosuje się w domach o różnej konstrukcji – sprawdza się w przypadku budynków szkieletowych, ale można nią też wykończyć ściany murowane – również te ocieplone.
Deski elewacyjne montuje się do konstrukcji nośnej zwanej rusztem. Wykonuje się go najczęściej z zaimpregnowanych ciśnieniowo drewnianych łat o szerokości 3-5 cm. Jeśli między elementami rusztu ma się znaleźć ocieplenie, wykonuje się go zwykle w dwóch warstwach. Najpierw do ścian mocuje się łaty pionowe, między którymi układa się pierwszą warstwę izolacji termicznej. Następnie do rusztu przymocowuje się łaty poziome i układa drugą warstwę izolacji. Na koniec do rusztu poziomego mocuje się łaty dystansowe i przytwierdza do nich szalówkę.
Innym sposobem na wykonanie oblicówki z ociepleniem jest zamocowanie łat do ściany przy użyciu podkładek dystansowych. Pierwszą warstwę ocieplenia układa się w przestrzeni, którą uzyskano dzięki podkładkom (między łatami a ścianą) i mocuje ją do ściany specjalnymi kołkami. Drugą warstwę izolacji układa się szczelnie między łatami. Następnie mocuje się do nich łaty dystansowe i przytwierdza deski elewacyjne.
W obu przypadkach rozstaw łat zależy od szerokości płyt termoizolacyjnych, które powinny ściśle wypełniać przestrzeń między listwami. Nie powinien on jednak przekraczać 60 cm. Jeśli ściana nie będzie ocieplana, listwy rozmieszcza się co 40-60 cm. Gdy deski będą mocowane poziomo, łaty, na których mają się opierać, trzeba rozmieścić pionowo. Z kolei łaty rusztu pod elewację z desek ustawionych pionowo należy mocować poziomo.
Łaty konstrukcyjne mają za zadanie nie tylko udźwignąć ciężar desek elewacyjnych, ale również przenieść na ścianę obciążenia wynikające z siły wiatru oraz z siły pracującego drewna. Dlatego tak istotne jest solidne wykonanie konstrukcji rusztu. Nie należy przykręcać łat rusztu do nierównej ściany. Fachowiec powinien najpierw za pomocą poziomnicy ocenić, czy jest ona wystarczająco prosta, a następnie wszelkie odchyłki od pionu i poziomu zniwelować, podkładając pod listwy rusztu paski zaimpregnowanego drewna lub sklejki.
Łaty powinny być przybijane lub przykręcane do ściany domu jednym łącznikiem na całą ich szerokość. Dwa łączniki obok siebie mogą spowodować zbytnie usztywnienie konstrukcji, a ruszt powinien mieć możliwość swobodnego odkształcania się pod wpływem zmian wilgotności.
Ruszt na ścianę z ociepleniem
Oblicówka drewniana: jakie ocieplenie ścian?
Do ocieplenia ścian wykańczanych drewnianą oblicówką najczęściej wykorzystuje się wełnę mineralną, gdyż lepiej niż styropian wypełnia przestrzeń między elementami rusztu. Wełnę należy szczelnie zakryć folią wiatroizolacyjną. Chroni ona izolację przed wiatrem oraz zawilgoceniem. Taka folia przepuszcza jednocześnie parę wodną, dzięki czemu, gdy z jakiegoś powodu dojdzie do zawilgocenia ocieplenia, umożliwi jego osuszenie. Wiatroizolację układa się bezpośrednio na warstwie wełny i mocuje do rusztu np. zszywkami.
Jeśli ściany są murowane, można zdecydować się również na ocieplenie styropianem. Warto jednak wybrać płyty fabrycznie nacinane. Mają one większą sprężystość i łatwiej je wpasować między listwy rusztu. Grubość izolacji zależy od właściwości termoizolacyjnych ściany oraz od efektu energetycznego, jaki chcemy osiągnąć.
Współczynnik U ocieplonych ścian nie powinien być większy niż 0,25 W(m²·K). Oczywiście im grubsza jest warstwa izolacji, tym dom będzie cieplejszy. Jednak ze względu na ograniczenia wynikające chociażby z kłopotów z montażem łat czy z ciężaru materiału termoizolacyjnego grubość termoizolacji nie przekracza zwykle 16 cm.
Autor: Rockwool
Poprzeczne krawędzie płyt izolacyjnych układanych w dwóch warstwach nie powinny wypadać w jednej linii (fot. Rockwool)
Szalowanie ścian: mocowanie desek elewacyjnych
Sposób mocowania desek elewacyjnych zależy od tego, czy i jak są one wyprofilowane. Te o prostych krawędziach układa się na zakład, tak aby deska górna zachodziła na dolną. Styki są wówczas zasłonięte i nie dostaje się tam woda. Podobnie robi się z deskami z tak zwanymi przylgami. Deski z krawędziami wyprofilowanymi we wpusty i wypusty wsuwa się jedna w drugą. Deski z wyprofilowanymi wpustami łączy się za pomocą obcego pióra, które umieszcza się we wpustach desek, i dociska je do siebie.
Jeśli układ desek ma być poziomy, montaż rozpoczyna się od dołu ściany (deski wyprofilowane na pióro i wpust zawsze piórem do góry). Pierwsza deska powinna być zamontowana minimum 30 cm od poziomu gruntu. Zapewnia to ochronę drewna m.in. przed odpryskującą od podłoża wodą deszczową.
Deski ustawione pionowo łączy się najczęściej na wpust i wypust. Jeżeli ich krawędzie są gładkie, układa się je jedna obok drugiej, a miejsca łączenia zakrywa węższymi od nich łatami (układ łata na deskę). Można też zrobić odwrotnie i łaty umieścić od spodu, tak by deski opierały się na nich z obu stron (układ deska na łatę). Oblicówkę można również mocować po skosie. Deski powinny być przytwierdzane wkrętami lub gwoździami odpornymi na rdzę – ocynkowanymi.
Konstrukcyjna ochrona drewna
To pojęcie stosowane przez producentów drewnianych elewacji. Ochrona ta polega m.in. na odpowiednim wykonaniu desek, tak aby na ich powierzchni nie występowały szczeliny kapilarne, które mogą chłonąć wilgoć. Przy produkcji desek unika się także ostrych kantów mogących obniżać wytrzymałość drewnianego elementu – są to bowiem miejsca, w których najczęściej dochodzi do uszkodzenia jego warstwy ochronnej. Wszelkie ostre kanty zastępowane są łagodnym, delikatnym zaokrągleniem. Konstrukcyjna ochrona drewna nie zwalnia jednak ze stosowania odpowiednich preparatów zabezpieczających drewno przed czynnikami atmosferycznymi i biologicznymi.
