Ogród przyjazny naturze – jak go stworzyć? Radzi Katarzyna Bellingham
Zmiany klimatyczne stały się rzeczywistością, a więc aby utrzymać ogrody w zdrowej i pięknej formie także my – ogrodnicy - musimy się zmienić. Musimy przemyśleć sposób w jaki uprawiamy ziemię i pielęgnujemy rośliny. Ogrodnictwo szanujące otaczającą nas przyrodę ma przyszłość i jest nie modą, lecz koniecznością.
Trudne warunki pogodowe na pewno będą łatwiejsze do zniesienia dla ogrodu prowadzonego w harmonii z naturą, obsadzonego atrakcyjną, ale mało wymagająca roślinnością. Pamiętajcie, że oznacza to odstawienie chemii, nawozów sztucznych, lania hektolitrów wody i nadmiernego użytku czasami zupełnie niepotrzebnych plastikowych gadżetów. Ale taki naturalny ogród przynosi wiele przyjemności – jest piękny w swej zmienności i zawsze pełny śpiewających ptaków czy kolorowych motyli. Jest ukojeniem duszy dla wszystkich, którzy są wrażliwi na świat.
Ogród ekologiczny: planowanie zaczynamy od teraz
Wielu z nas może wydaje się to zupełnie niezrozumiałe, ale w świecie ogrodniczym nowy sezon rozpoczyna się wcale nie wiosną, ale... jesienią. W starożytnych czasach właściwie całe życie ludzi blisko związane było z uprawą roślin przeznaczonych do spożycia i dlatego w wielu dawnych religiach Nowy Rok przypada na jesień. Angielscy ogrodnicy zatrudniani są o tej porze roku i my też powinniśmy się zabrać za planowanie swojego ogrodu jeszcze przed nadejściem okresu świątecznego.
Bez względu na to, czy jest to pierwszy plan nieistniejącego jeszcze ogrodu, czy też zmiany na działce, którą uprawiacie od lat - teraz warto usiąść przy stole z kubkiem gorącej herbaty, czystą kartką papieru, ołówkiem i zacząć rzetelnie planować nowy sezon.
Polecany artykuł:
Ogród powinien być przede wszystkim naturalny
Pierwszym założeniem przy planowaniu ogrodu powinno być postanowienie, aby prowadzić go w sposób czysty od jakiejkolwiek chemii oraz bez zbytniej ingerencji w rytm przyrody. Być ogrodnikiem świadomym oznacza, że przy wykonywaniu prac zawsze pamiętać o wszystkich mieszkańcach okolicy: sadzi owocujące krzewy dla ptactwa śpiewającego, zapewnia kryjówki dla jeży czy ropuch i przede wszystkim nie używa żadnych chemicznych oprysków w celu eliminacji mszyc czy innych szkodników, ponieważ takie zabiegi bezpośrednio lub pośrednio szkodzą wszystkim. A o to całe towarzystwo braci mniejszych naprawdę warto zadbać, ponieważ one się potem pięknie odwdzięczą i pomogą wam prowadzić ogród zdrowo, bujnie i bez większych problemów. Czy wiecie, że jeże zjadają małe nornice, ropuchy wcinają ślimaki, a ptaki objadają się denerwującymi was komarami?
Ogród przyjazny naturze w harmonii ze światem
Nasze ogrody powinny w jak największym stopniu łączyć się z otaczającym je krajobrazem. Oczywiście w warunkach miejskich sprawa się trochę komplikuje i tutaj można robić przeróżne wariacje projektowe. Ale jeśli nasz ogród jest na wsi lub na terenie naturalnym, wśród łąk i lasów to starajmy się utrzymać go w podobnym klimacie.
Nie nadawajmy granicom działki mocnych konturów obsadzając je szpalerami zimozielonych żywopłotów i nie zakładajmy ogrodów tematycznych (np. japońskich czy francuskich) w sąsiedztwie gospodarstwa czy pola – poza oszpeceniem krajobrazu narażamy się na odstraszenie pożytecznych gatunków owadów, płazów i zwierząt, które ani nie rozpoznają obcych gatunków roślin, ani nie znajdą domu w "wymanicurowanych" obwódkach czy kamiennych nawierzchniach. Starajcie się powtórzyć w swoim ogrodzie chociaż kilka gatunków roślin dziko rosnących za płotem (np. czarny bez, jarząb czy sosna), nie stosujcie ogrodzeń z pełnych paneli czy wysokich ścian z tui i nie sadźcie zbyt dużo roślin zimozielonych – połączcie się z otaczającym krajobrazem, nie zamykacie się na niego.
Ogród naturalny: szanujemy przyjaciół
Przy planowaniu ogrodu musimy pomyśleć jak stworzyć swoją wymarzoną przestrzeń bez przeprowadzania zbyt wielkich zmian w istniejącym już krajobrazie, czyli tak, aby w jak najmniejszym stopniu zmieniać to, co już jest na działce. Czy damy radę się wpasować w istniejące już na terenie rośliny (np. drzewa, krzewy, żywopłoty) i czy tak naprawdę musimy wiele zmieniać jeśli chodzi o ukształtowanie powierzchni działki? Czy musimy psuć to, co już istnieje? W rosnących na działce drzewach, krzewach i w glebie (chociaż może wydawać się, że jest uboga i „słaba”) żyją miliony małych żyjątek, od ptaków i wiewiórek zaczynając, a na niewidocznych mikroorganizmach kończąc – nie wywracajmy ich świata do góry nogami. Oczywiście każdy musi przeprowadzić u siebie porządek, ale pamiętajmy o norkach ryjówek i gniazdach pliszek. Bądźmy delikatni!
Polecany artykuł:
Ogród naturalny - oaza dla zwierząt
Skoro już wiemy, że obecność innych gatunków w ogrodzie (poza nami) jest bardzo pożyteczna, to teraz spróbujmy rozplanować go tak, aby wszyscy chcieli do niego "wpadać". Na początek pomyślmy co otacza naszą działkę? Jeśli dookoła jest płot na solidnym cokole, to mamy problem, bo jak jeż lub ropucha mają przez taki beton przejść do wnętrza ogrodu? Jeśli mamy ogrodzenie z drewnianych paneli, to wystarczy w kilku miejscach wyciąć tuż nad ziemią kilka kwadratowych otworów wielkości 10x10 cm. Dodatkowo dla jeża, płazów czy ptaków warto zainstalować w ogrodzie chociażby najmniejszy element wodny – nawet duża kamienna lub metalowa misa wystarczy, aby zwierzęta mogły się napić czy wymyć piórka. Pamiętajmy tylko, żeby do wody był łatwy dostęp w formie większego kamienia albo drewnianej kładki. Czy wiecie, że jeż może się utopić jeśli element wodny w naszym ogrodzie ma zbyt strome brzegi?
Ptakom trzeba zapewnić nie tylko naturalną stołówkę w postaci nasion przekwitłych bylin czy owocujących drzew i krzewów (takich jak jarząb, głóg jednoszyjkowy czy berberysy), ale - co ważniejsze - bezpieczne miejsca dla skrycia się przed drapieżnikami. Ptactwo nie przyleci do karmnika jeśli dookoła nie ma ani jednego drzewa czy krzewu, w którym może sobie spokojnie posiłek spożyć. Dlatego zamiast płotu dookoła działki posadźcie żywopłot - najlepiej liściasty z grabu, głogu jednoszyjkowego, ałyczy, jabłonki rajskiej czy buka. Koniecznie posadźcie kilka niewielkich drzewek, np. jarząbka, jabłonkę rajską, głóg śliwolistny, śliwę wiśniową (odmianę 'Nigra') oraz pięknie owocujące od drugiej połowy lata krzewy, takie jak: aronia, świdośliwa, kalina koralowa, dereń biały, dereń świdwa i wiele innych. Dodatkowo te wszystkie gatunki cudownie przebarwiają się jesienią zapewniając wspaniały widok do samej zimy, a czasami i wiosny (dereń biały, dereń świdwa odmiana 'Midwinter Fire', dereń rozłogowy).
W ogrodzie naturalnym najważniejsza jest bioróżnorodność
Myśląc o wyborze roślinności kierujmy się jedną myślą przewodnią – bioróżnorodność to sukces ogrodnika! Tak więc, im więcej posadzicie odmiennych gatunków roślin kwitnących (drzewa, krzewy, byliny, trawy, roślinność jednoroczna oraz rośliny cebulowe), tym więcej pożytecznych owadów się do niego zleci z całej okolicy i oczywiście tym więcej kwiatów zostanie zapylonych, co później zaowocuje obfitymi plonami w ogrodzie ozdobnym i warzywnym. Dodatkowo niektóre z tych przybyłych owadów pomogą nam naturalnie pozbyć się niechcianych "podjadaczy" naszych roślin, np. biedronka chętnie pożywi się mszycą. A żeby było jeszcze ciekawiej, niektóre szkodniki w ogóle nie będą miały szansy dotrzeć na zagony, ponieważ zmyli je kształt oraz zapach roślinności sąsiadującej (na tym polega uprawa współrzędna). Im więcej kwiatów posadzicie zarówno na rabatach ozdobnych, jak i na zagonach z warzywami czy też w szklarni lub tunelu albo w ogrodzie ziołowym i sadzie – tym łatwej będzie wam później kontrolować szkodniki i choroby.
Ogród no-dig, czyli szpadel i kosiarka do lamusa
Aby zaoszczędzić sobie czasu i ciężkiej pracy, a przy okazji pomóc przyrodzie proponuję zapoznać się uprawą ogrodu sposobem no-dig, czyli bez kopania. Polega ona na regularnym ściółkowaniu materią organiczną (np. kompostem) rabat zamiast ich przekopywaniu – ściółkowanie hamuje wzrost chwastów, zatrzymuje wilgoć w glebie i bardzo dobrze wpływa na jej budowę, co z kolei pozytywnie wpływa na roślinność.
Nie ma też większego sensu koszenie trawy na terenie całej działki. Zostawcie sobie soczystą darń w okolicy domu czy tarasu, ale w dalszych zakątkach czy na przykład w sadzie pozwólcie trawnikowi zamienić się w łąkę kwietną, którą wystarczy przyciąć raz w roku. W takiej malowniczej łące można wycinać regularnie kosiarką swobodnie wijące się ścieżki. Zamiana trawnika w łąkę to jedna z najbardziej pożytecznych rzeczy, od których możecie zacząć zmiany w swoim ogrodzie.
Poza trawiastymi ścieżkami w ogrodzie przyjaznym naturze mile widziane są ścieżki, podjazdy i inne nawierzchnie wykonane z materiałów naturalnych, jak najbardziej lokalnych. Świetnie zdają egzamin kruszywa - otoczaki czy tłuczeń z kamienia naturalnego lokalnego o frakcji 0,8–1,6 cm (każda część naszego kraju ma troszkę inne kruszywa, co wiąże się ze zmiennością barw), kostka lub płyty z kamienia, kamień polny czy nawet kora. Elementy małej architektury powinny być drugorzędną częścią ogrodu i nie rzucać się w oczy, dlatego do ich budowy najlepiej wykorzystać drewno naturalne. Unikajmy betonu oraz stali, które - ze względu na proces ich produkcji - są materiałami najmniej ekologicznymi .
Piękne rabaty, minimum pielęgnacji
Swobodne rabaty ozdobne wypełnione bujną, zdrową roślinnością będą tematem przewodnim mojej serii o ogrodach naturalnych, którą będziecie mogli czytać tutaj przez kolejny rok. W następnym artykule opiszę jakie drzewa, krzewy, byliny i inne rośliny warto uprawiać na rabatach, aby cieszyć się ich atrakcyjnością przez cały czas, a przy których wykonywana jest minimalna pielęgnacja.
Przeczytaj:
Projektujemy i zakładamy ogród naturalny >>>
Rabaty preriowe. Jak je założyć i pielęgnować? >>>
Ogród naturalny. Jak go odpowiednio pielęgnować? >>>
Projektantka zieleni i propagatorka ekoogrodnictwa.
Choć pracowała w ogrodzie u księcia Karola, to z szacunkiem pochyla się nad jeżem, pokrzywą czy dżdżownicą. Swój ogród na Kaszubach prowadzi zgodnie z zasadą: nie wtrącać się w życie roślin i jak najmniej ingerować w naturę. Prowadzi podcasty, bloga oraz sklep z sadzonkami warzyw, ziół i kwiatów: www.katarzynabellingham.pl
Fot. Agnieszka Majewska
