Ogród deszczowy - czym jest i jak go założyć? Rośliny do ogrodu deszczowego

Ogród deszczowy gromadzi wodę opadową: tę, która trafia do niego bezpośrednio oraz tę, która spływa z powierzchni nieprzepuszczalnych, np. dachów. Ogród deszczowy możemy założyć na prywatniej działce, ale także w przestrzeni miejskiej. Dowiedz się więcej o ogrodach deszczowych i poznaj rośliny polecane do ogrodów deszczowych.

Po co nam ogrody deszczowe?

Ciągle sądzimy, że brak wody to nie nasza sprawa, że nadal możemy spać spokojnie, bo mamy przecież wiele rzek i jezior, a deszcze padają obfite, więc problem suszy dotyczy jakichś odległych krajów afrykańskich, nie nas. A jednak coraz bardziej realne staje się zagrożenie deficytem wody. Choć może trudno w to uwierzyć - zasoby wody w Polsce są porównywalne do Egiptu, a w Europie jesteśmy pod tym względem na przedostatnim miejscu. Co gorsza wody klasy najwyższej stanowią tu jedynie 1%. Zmienia się klimat – doświadczamy upałów, długotrwałych susz, coraz krótszych zim z małą ilością śniegu. Przyczynia się do tego wycinka lasów i dramatycznie kurczące się miejskie tereny zielone, które coraz częściej pozbawiane są dorodnych zadrzewień. Nawet jeśli zalewa nas woda z gwałtownych opadów, to nie staramy się jej zatrzymać a pozwalamy odpływać ciekami o regulowanych, betonowanych brzegach, które wciąż nazywamy rzekami.

Ujęcia wody w ogrodzie – skąd brać wodę do podlewania i jak rozmieścić krany? >>>

Jak tracimy wodę

Zwiększanie się powierzchni terenów zurbanizowanych, gdzie spływ powierzchniowy wynosi nawet 90% wody opadowej (odprowadzana do kanałów ściekowych i dalej do rzek, co w okresie silnych deszczy tworzy zagrożenie powodziowe, zwłaszcza gdy rzeki są uregulowane i masy wody nie mają możliwości zatrzymania się na terenach zalewowych). Na zakłócenie obiegu wody w przyrodzie znaczący wpływ ma też niszczenie szaty roślinnej. Każde drzewo (oraz wszystkie inne rośliny)w okresie wegetacyjnym pracuje jak pompa: korzenie pobierają wodę z podłoża, tkanki transportują ją wraz z rozpuszczonymi w niej związkami do komórek, skąd po reakcjach chemicznych procesu fotosyntezy uwalniana jest do atmosfery w postaci pary wodnej. Brak roślinności oznacza więc zachwianie równowagi w obiegu wody w przyrodzie. Przemysł wykorzystuje około 80% naszych zasobów, ale trzeba też pamiętać, że niebagatelny udział w zużyciu wody mają gospodarstwa domowe: każdego dnia przeciętny Polak pobiera średnio 150 litrów wody (do celów spożywczych tylko około 5 l). Do podlewania ogrodu wykorzystuje się rocznie nawet 100 l/m² powierzchni działki.

Są już w naszym kraju obszary, gdzie okresowo wody (zwłaszcza latem) brakuje, a Narew i jej dorzecze - „nasza Amazonka” - już trzeci rok ma dramatycznie niski poziom wody. To dla wszystkich powinno być sygnałem alarmowym, że warto skończyć z nonszalanckim traktowaniem tego problemu. Każdy na miarę swych możliwości może zadbać o racjonalne wykorzystanie wody, czyli oszczędzanie i zatrzymywanie jej na terenie, którym dysponuje.

Gdzie i jak założyć ogród deszczowy

Ogród deszczowy to proste rozwiązanie, ograniczające spływ wód opadowych do kanalizacji. Jest rodzajem podwyższonej rabaty na podłożu wykonanym z kilku warstw tłucznia i żwiru, (podobnie, jak w studzienkach chłonnych). Dlaczego deszczowy? Bo ma gromadzić wodę opadową: tę, która trafia do niego bezpośrednio oraz tę, która spływa z powierzchni nieprzepuszczalnych: dachów, chodników, jezdni i podjazdów – dzięki czemu chociaż jej część nie odpłynie do kanalizacji, a zatrzymana przez rośliny będzie stopniowo oddawana do atmosfery. To ważne, zwłaszcza w okresach bezdeszczowych, bo w ten sposób podnosi się wilgotność powietrza, a to poprawia mikroklimat.

Przyjmuje się, że ogród deszczowy wchłania 30-40% wody więcej, niż trawnik o podobnych wymiarach. Warto też docenić, że taka skupina roślinności, przy której zbiera się woda, może być atrakcyjnym siedliskiem dla ptaków, owadów oraz żab, ropuch, zaskrońców. A pamiętajmy, że im większa bioróżnorodność, tym bliżej do zrównoważonego funkcjonowania środowiska, w którym żyjemy.Ogród deszczowy możemy założyć na prywatniej działce, ale także w przestrzeni miejskiej. Rozwiązania są rozmaite – należy je dostosowywać do konkretnej sytuacji.

• Jeśli zdecydujemy się na ogród deszczowy położony w pobliżu elewacji budynku, tak by rynną odprowadzać do niego wodę z dachu – wtedy sprawdzi się skrzynia odpowiednich rozmiarów lub rabata podwyższona.

• Jeśli wyznaczymy ogrodowi deszczowemu miejsce w sąsiedztwie nawierzchni, z których będzie zbierać wodę, albo w najniższym miejscu działki, gdzie po ulewnym deszczu najdłużej utrzymuje się woda – będzie rabatą bylinową lub skupiną drzew i krzewów uzupełnionych odpowiednio dobranymi bylinami.

Niecka, skrzynia lub zagłębienie, w którym zakładamy ogród deszczowy, powinny mieć głębokość 50-80 cm (im większa powierzchnia, tym założenie może być głębsze) Wypełniamy je 3-4 warstwami drenażu (kolejno: tłuczeń kamienny, gruby żwir, otoczaki lub drobny żwir i piasek) i rozkładamy 20-30 cm ziemi urodzajnej. Na drenażu można umieścić włókninę, która utrudni jego zamulanie. Jeżeli zakładamy ogród deszczowy w szczelnej skrzyni czy podwyższonej rabacie, albo gdy podłoże pod niecką jest gliniaste i nieprzepuszczalne, należy wyposażyć je w odpływ przelewowy, którym podczas gwałtownej ulewy będzie mógł wypłynąć nadmiar wody. Dodatkową właściwością takiej konstrukcji jest to, że woda z której rośliny pobrały szkodliwe substancje, po przejściu przez kolejne warstwy wypełniające skrzynie czy nieckę, zostaje po raz kolejny dobrze oczyszczona.

Pielęgnacja ogrodu deszczowego

Właściwie założony ogród deszczowy nie wymaga wiele prac pielęgnacyjnych. Oto najważniejsze prace:

• wiosną należy usuwać obumarłe części roślin,
• można też przycinać wiosną pędy bylin nisko nad ziemią, a krzewom wykonać cięcie pielęgnacyjne (usunąć pędy połamane, chore i obumarłe) oraz przeprowadzić korektę pokroju,
• trzeba pamiętać o kontroli dopływów, odpływów i drenów, i jeśli to potrzebne – udrożnić je.

Letnie cięcie bylin: przycinanie bylin po kwitnieniu >>>

Jakie rośliny wybrać do ogrodu deszczowego

Zaleca się by 70% roślinności ogrodu deszczowego stanowiły rośliny hydrofitowe, które nie tylko znoszą zalewanie i okresy suszy, ale mają też zdolność do przechwytywania, zatrzymywania i rozkładania szkodliwych substancji w kłączach lub korzeniach. Wybieramy więc rozmaite gatunki związane ze strefą bagienną obrzeży stawów i cieków wodnych. To miejsca okresowo zalewane, więc rośliny rosną równie dobrze w płytkiej wodzie, jak na podłożu umiarkowanie wilgotnym czy nawet okresowo suchym.

Drzewa liściaste do ogrodu deszczowego

• Olsza czarna ‘Imperialis’ (Alnus glutinosa) dorasta do 6-10 m wysokości. Głęboko powcinane liście nadają koronie delikatny wygląd.
• Olsza szara ‘Aurea’ (Alnus incana) osiąga 12 m wysokości przy 7-8 m średnicy. Korona gęsta, żółte liście efektowne zwłaszcza wiosną.
• Olsza szara ‘Laciniata' (Alnus incan) dorasta do 10 m wysokości. Koronę ma zwartą o pokroju stożkowym, a korę pnia oraz konarów gładką i popielatoszarą. Liście efektowne, głęboko powcinane, spodem pokryte kutnerem.
• Olsza szara ‘Pendula’ (Alnus incana) osiąga do 6 m wysokości przy podobnej średnicy korony. Pędy ma zwisające, liście ciemno zielone, jajowate, delikatnie omszone.
• Czeremcha pospolita ‘Colorata’ (Prunus padus) dorasta do 10 m wys. przy 8 m średnicy. Liście wiosną czerwonobrązowe, z czasem brunatnieją. Kwiaty ciemnoróżowe, zebrane w grona, pachnące, V.

Drzewa liściaste do ogrodu. Polecamy najładniejsze gatunki drzew >>>

Krzewy do ogrodu deszczowego

• Dereń biały ‘Elegantissima’ (Cornus alba) dorasta do 3 m wys przy nieco większej średnicy. Liście ma efektowne, zielono-białe, młode pędy czerwone, z czasem brunatnieją. Dobrze znosi cięcie.
• Dereń biały ‘Baihalo’ (Cornus alba) osiąga 2,5 m wysokości przy podobnej średnicy. Liście ma zielono-kremowe.
• Dereń biały ‘Sibirica’ (Cornus alba) dorasta do 3 m wysokości przy podobnej średnicy. Cechą wyróżniającą są koralowoczerwone pędy.
• Dereń rozłogowy ‘Flaviramea’ (Cornus sericea) dorasta do 3 m wys przy podobnej średnicy. Pędy ma jasno zielone lub żółte.
• Wierzba iwa ‘Kilmarnock’ (syn. ‘Pendula’) (Salix caprea) to odmiana szczepiona na pniu, więc wysokość zależy od miejsca szczepienia. Pędy ma zwisające do ziemi. Liście zielone pokryte kutnerem. Szczególnie dekoracyjne są bazie, pojawiające się wiosną wzdłuż zeszłorocznych pędów jeszcze przed rozwojem liści w III-IV.
• Wierzba purpurowa ‘Nana’ (Salix purpurea) jest niewielkim kulistym krzewem o zwartej strukturze korony. Osiąga ok. 2 m średnicy.
• Kalina koralowa (Viburnum opulus) dorasta do 4 m wysokości. Zakwita V-VI. Białe kwiaty zebrane są w płaskie baldachy. Zewnętrzny okółek tworzą większe kwiaty płone. Owoce są czerwone, dekoracyjne, chętnie jedzone przez ptaki.

Krzewy ozdobne w ogrodzie: przegląd najpiękniejszych krzewów kwitnących, ozdobnych z liści i owoców >>>

Byliny do ogrodu deszczowego

• Bodziszek łąkowy (Geranium pratense).
• Jaskier ostry ‘Multiplex’ (Ranunculus acris) dorasta do 80 cm wysokości. Małe żółte pełne kwiaty rozwijają się na szczytach mocno rozgałęzionych łodyg w V.
• Języczka pomarańczowa (Ligularia dentata) osiąga do 120 cm wysokości. Liście ma okrągłe, spodem purpurowe. Kwiaty pomarańczowe w VII-IX.
• Języczka Przewalskiego (Lisimachia przewalskii) wraz z kwiatostanami osiąga do 150 cm wysokości. Kwiaty ma żółte.
• Kaczeniec syn. knieć błotna (Caltha palustris) osiąga 15-30 cm wysokości. Liście ma okrągłe, ząbkowane, błyszczące. Żółte kwiaty rozwijają się IV-V.
• Kosaciec syberyjski (Iris sibirica) dorasta do 100 cm wys, liście ma wąskie, wyprostowane. Kwiaty niebieskie, białe lub fioletowe w VI.
• Kosaciec żółty (Iris pseudoacorus) osiąga około 100 cm wysokości. Liście ma wąskie. Żółte pachnace kwiaty rozwijają się w V-VI.
• Krwawnica pospolita (Lythrum salicaria).
• Liatra kłosowa (Liatria spicata) ma bardzo wąskie liście i ukazujące się w VII-VIII wyprostowane purpurowe lub białe kwiatostany dorastające do 70 cm wysokości.
• Manna mielec ‘Variegata’ (Glyceria maxima) dorasta do 70 cm wysokości. Ma wąskie paskowane żółto-biało-zielone liście. Kwitnie w VII tworząc rozgałęzione wiechy.
• Mięta nadwodna (Mentha aqatica) dorasta do 80 cm wysokości. Drobne różowe kwiaty zebrane w kuliste kwiatostany pojawiają się od VI na szczytach pędów i w kątach liści.
• Mozga trzcinowata (Phalaris arundinacea) ‘Feesey’ osiąga 70 - 90 cm wysokości. Rozrasta się przez rozłogi, ale jest mniej ekspansywna od innych odmian. Ma szerokie, biało-zielone, pasiaste liście, które wiosną różowieją.
• Rdest wężownik (Polygonum bistorta) dorasta do 100 cm wysokości. Białe lub różowe kwiaty zebrane w kłosowate kwiatostany wyrastają pojedynczo na wierzchołkach pędów. Kwitną VII - VIII.
• Rodgersja kosztanowcolistna (Rodgersia aesculifolia) wraz z kwiatostanami osiąga wysokość 150 cm. Drobne białe kwiaty zebrane w luźne wiechy rozwijają się w VI-VIII.
• Sadziec konopiasty (Eupatorium cannabinum) dorasta do 75cm. Drobne, jasno różowe, miło pachnące kwiaty zebrane są w baldachy.
• Sadziec purpurowy (Eupatorium purpureum) może osiągnąć 170 cm. Ma purpurowe łodygi i kwiaty.
• Sit rozpierzchły (Junkus effusus) osiąga 50-80 cm wysokości i tworzy zwarte kępy wyprostowanych wałeczkowatych liści. Kwiaty są zielone, z czasem brunatnieją. IV-VIII
• Tojeść kropkowana (Lisimachia punctata) to niewysoka bylina z wzniesionymi kwiatostanami dorastającymi do 30-40 cm. Kwiaty żółte w VI-VII. Rozrasta się przez rozłogi.
• Turzyca ptasie łapki ‘Variegata’ (Carex ornitophoda) osiąga około 10 cm wysokości. Ma jasnozielone liście z kremowym obrzeżeniem.
• Tatarak zwyczajny (Acorus calamus) rośnie w płytkiej wodzie. Rozrasta się przez kłącza. Szablaste liście osiągają 60-80 cm wys.
• Wiązówka błotna (Filipendula ulmaria).
• Wielosił błękitny (Polemonium caerulea) osiąga 70 cm wysokości. Liście złożone, pierzaste, ciemnozielone. Kwiaty niebieskie w VII-VIII.
• Wielosił rozesłany (Polemonium reptans) dorasta do 30 cm wysokości. Ma wiotkie pokładające się pędy. Liście są delikatne, pierzastozłożone. Kwiaty niebieskie w IV-V.

Anna Skórkowska