Gryka zwyczajna - wysiew, uprawa, zbiory. Czy grykę można uprawiać w ogrodzie?
Gryka zwyczajna to ceniona roślina fitosanitarna spotykana głównie na polach uprawnych. W ogrodach występuje znaczniej rzadziej i z reguły przegrywa z cennymi dla gleby, ale bardziej atrakcyjnymi wizualnie – łubinem oraz facelią. Tymczasem jest to roślina, którą można i warto uprawiać na przydomowych działkach. Podpowiadamy jak uprawiać grykę w ogrodzie.
Gryka zwyczajna (Fagopyrum esculentum) to roślina jednoroczna o mocno zróżnicowanej wysokości (najczęściej 60-120 cm), zależnej od warunków uprawy. Tworzy proste, czerwonawe łodygi pokryte sercowatymi liśćmi. Roślina charakteryzuje się krótkim okresem wegetacji (90-100 dni). Termin kwitnienia gryki zależy od terminu siewu. Z reguły kwitnienie przypada latem, trwa 3-4 tygodnie. Kwiaty gryki są niewielkie, skupione w gronach. Mają barwę białą z różowymi i zielonkawymi przebarwieniami. Owocem gryki jest trójkątny, ostro kanciasty jadalny orzech.
Powierzchnia uprawy w Polsce jest niewielka, nie przekracza 1% w strukturze zasiewów. Grykę można jednak z powodzeniem uprawiać w przydomowych ogrodach. W krajowym rejestrze COBORU znajdują się cztery odmiany gryki zwyczajnej: Panda, Kora, MHR Korona i MHR Smuga (dwie ostatnie od 2019 roku).
Przeczytaj też: Gorczyca – gorczyca polna, biała, czarna. Jak uprawiać i wykorzystać jej właściwości? >>>
Podstawowe wymagania i najważniejsze zabiegi pielęgnacyjne
Gryka jest dość wrażliwa na niskie temperatury, zaszkodzić jej mogą nawet niewielkie przymrozki. Dlatego uprawy najczęściej prowadzi się w cieplejszych rejonach Polski. Preferowane są stanowiska słoneczne. Do kiełkowania wymaga dość wysokiej temperatury (15-18°C) dlatego wysiew przeprowadza się najczęściej od drugiej połowy maja. W czasie wzrostu wymaga średnio 18-20°C.
Wysiew gryki. Z siewem nie można zbyt długo zwlekać, gdyż późny siew znacznie opóźnia plon (rośliny słabo rozgałęziają się). Optymalne są żyzne, próchnicze, umiarkowanie wilgotne gleby o pH=5,6-7,2. Nie powinno się jej siać na terenie bardzo suchym oraz podmokłym. Nasiona wysiewa się na głębokość około 3 cm (lub nieco głębiej w czasie suszy) w rzędach oddalonych od siebie co 20-45 cm.
Jak ochronić rośliny w ogrodzie przed wiosennymi przymrozkami? >>>
Nawożenie gryki. Przy uprawie dla jadalnego plonu warto wspomóc rośliny nawozami (wiosną azotowy oraz fosforowo-potasowy). Nie można jednak przesadzić z dawkami, gdyż wtedy nadmiernie rozwiną się części zielone na niekorzyść jadalnych ziaren. Nawożenie gryki warto rozłożyć na dwie raty: pół przed siewem, drugie pół w czasie kwitnienia.
Odchwaszczanie gryki. Zaleca się wykonywać odchwaszczanie. Do typowych chwastów gryki w uprawach polnych zalicza się chwastnicę jednostronną, komosę białą, szarłat szorstki, przytulię czepną, ostrożeń polny i rdestówkę powojowatą, w ogrodach dodatkowo problemy powodować może żółtlica drobnokwiatowa.
Jak prowadzić ekologiczny warzywnik - najważniejsze pytania i odpowiedzi >>>
Choroby i szkodniki gryki pojawiają się rzadko. Może być jednak porażana przez mączniaki, szarą pleśń, zgniliznę twardzikową i atakowana przez mszyce oraz zmienniki.
Zbiory gryki wykonuje się, gdy dojrzeje 70-80% nasion (ziarna dojrzewają nierównomiernie). Można je także zbierać dwufazowo.
Zastosowanie gryki w ogrodzie (i nie tylko)
Grykę przede wszystkim warto uprawiać w warzywniaku w cyklu zmianowania. To cenna roślina fitosanitarna. W ten sposób można pozbyć się komosy i perzu a także wzbogacić glebę o znaczną ilość fosforu azotu, fosforu, potasu, magnezu i wapnia. Po przekopaniu zaleca się jednak zastosować dodatkowo nawozy azotowe, gdyż bakterie rozkładające celulozę w dużym stopniu go zużywają. Rozkładająca się słoma gryczana zwiększa zawartość próchnicy i polepsza właściwości gleby.
Pozostawienie gryki aż do owocowania to jednocześnie sprawdzony sposób na likwidację nicieni, rolnic oraz pędraków. Zmiany na tych ostatnich są zauważalne gołym okiem – ich ciała aż ciemnieją od związków aktywnie czynnych zawartych w gryce.
Przeczytaj też:
Gryka jest rośliną miododajną. Jej wydajność nektarowa wynosi około 200 kg/ha, a miodowa oscyluje w granicach 50-500 kg/ha. Lepszemu nektarowaniu sprzyja słoneczna pogoda i duża wilgotność powietrza. Gryka jest ceniona przez zapylacze, ale niestety może zwiększać ich agresywność. Obecnie miód gryczany należy do pierwszej krajowej półki miodów. Jest ceniony za wyrazisty, dość ostry smak i cenne właściwości lecznicze.
Ziele i liście gryki mają zastosowanie w ziołolecznictwie. Ziarna (kasza) jest cenionym składnikiem w kuchni. W wielu krajach popularnością cieszy się mąka gryczana (w Polsce także jest dostępna). Gryka ma pewne walory dekoracyjne. Można uprawiać ją jako roślinę drugiego planu. Trudno ją jednak porównywać do efektownego łubinu. Palone suche rośliny wydzielają bardzo dymu, dlatego dawniej chętnie były stosowane przez sadowników do zadymiania sadów w czasie wiosennych przymrozków.
