10 najczęstszych pytań o płyty fundamentowe. Jak ocieplić i uszczelnić płyty fundamentowe?
Choć płyty fundamentowe są dziś popularne i wiemy o nich znacznie więcej niż kiedyś, pewne kwestie nie doczekały się jeszcze ostatecznych rozstrzygnięć. Inwestorzy często mają wątpliwości czym i jak najlepiej ocieplać płyty. Dochodzą do tego pytania dotyczące uszczelnienia płyty, żeby nie podciągała wody z gruntu. To sprawia, że wśród tradycjonalistów, broniących ław i ścian fundamentowych, budowa płyty uchodzi za ryzykowny krok. Postanowiliśmy rozwiać te wątpliwości, odpowiadając na pytania, które napłynęły do naszych ekspertów.
Typowa płyta fundamentowa
Zanim zacznie się budowa płyty fundamentowej, konieczne jest usunięcie tak zwanego humusu i wymiana części znajdującej się pod spodem ziemi na podsypkę stabilizującą ze żwiru i piasku. Na wyrównanym i utwardzonym podłożu umieszcza się ocieplenie, na przykład w postaci płyt z polistyrenu ekstrudowanego XPS (o współczynniku przewodzenia ciepła ʎ – 0,033-0,037 W/(m.K)), układanych w jednej, w dwóch lub nawet trzech warstwach, zależnie od tego jaka ma być łączna grubość termoizolacji. Na obwodzie przyszłego budynku mocuje się pionową opaskę z płyt polistyrenowych, stanowiącą później termoizolację krawędzi płyty, a póki co zastępującą szalunek.
Na płytach ociepleniowych rozkłada się grubą folią, a na niej umieszcza się stalowe kratownice zbrojeniowe i rozprowadza mieszankę betonową. Coraz częściej inwestorzy decydują się stosować zbrojenie rozproszone, z włókien stalowych dodawanych do mieszanki betonowej. Nie trzeba wówczas używać stalowych kratownic, a jeśli tak, to w znacznie ograniczonej liczbie. Płyty fundamentowe ze zbrojeniem rozproszonym oferuje na polskim rynku firma Brinkmann Bodenplatte.
Technologii wykonywania płyt jest kilka, podobnie jak typów materiałów ociepleniowych i hydroizolacyjnych. Zamiast polistyrenu można więc zastosować Peripor 300 lub szkło piankowe w postaci kruszywa (ʎ – 0,075-0,078 W/(m.K). Z folii hydroizolacyjnej da się zrezygnować, jeśli ma być wykorzystany beton wodoszczelny, czyli tzw. biała wanna.
1. Czym ocieplić płyty fundamentowe: polistyrenem EPS czy XPS?
Dwa najpopularniejsze produkty do izolacji płyt to styropian EPS 200 i polistyren XPS. XPS, czyli polistyren ekstrudowany, zazwyczaj XPS 300, jest materiałem o bardzo niskiej nasiąkliwości, dyfuzyjności oraz wysokiej nośności. Podczas obliczania płyt fundamentowych trzeba brać pod uwagę to, że każdą izolację cieplną - również XPS – traktuje się jako grunt sprężysty i odpowiednio uwzględnić to w obliczeniach. Architekci i konstruktorzy parametry te, w przypadku XPS znają, więc dzięki temu jesteśmy w stanie zagwarantować, że nie dojdzie do efektu „pełzania materiału”. Zjawisko to polega w tym przypadku na nieustannym procesie odkształcania się płyt termoizolacyjnych, w związku z czym tracą one częściowo swoje właściwości izolacyjne (i to w najlepszym razie). "Producenci zazwyczaj nie podają dokładnych parametrów EPS'a dla nośność materiału przy odkształceniu do maks. 2%. Według norm dla długotrwałych obciążeń można przyjć maks. 30% wartości nominalnej materiału tzn. w przypadku EPS 100 to zaledwie 30kN/m². Jest to za mało dla większości budowanych w Polsce domów. Dlatego w naszych produktach stosujemy XPS 300, który pozwala na znacznie wyższe obciążenia od 155 do 195 kN/m²." - wyjaśnia Thomas Brinkmann, ekspert z firmy Brinkmann Bodenplatte.
Styropiany EPS 100 lub EPS 200, które mają znacznie gorsze parametry obliczeniowe, kilkukrotnie większą nasiąkliwość i niekorzystną dyfuzyjność, wymagają lepszego dozbrojenia płyty betonowej oraz wykonania lepszej hydroizolacji. Niemniej, można obliczać płytę również pod kątem parametrów styropianu. Warto też wiedzieć, że płyt styropianowych nie należy układać wprost na gruncie, tylko na folii. XPS może natomiast mieć kontakt z gruntem, nawet wilgotnym.
2. Czy płyty fundamentowe można zastąpić termoizolacyjnym kruszywem?
Nie wszystkie granulaty i kruszywa nadają się do płyt. Wielu inwestorów zastanawia się na przykład nad keramzytem. Liczą, że uda się wykonać z niego podsypkę pod żelbetową płytę, która będzie też miała dobre parametry termoizolacyjne i pozwoli zrezygnować z polistyrenu.
Niestety, jest to materiał stosowany raczej pod wylewki podłogowe, a nie pod żelbetowe płyty fundamentowe. Nie ma on wystarczającej nośności, żeby można było zastąpić nim polistyren. Co innego kruszywo ze szkła piankowego. Ten produkt może być brany pod uwagę jako alternatywa dla płyt. Szkło w swojej tradycyjnej postaci stanowi marną ochronę przed przenikaniem ciepła, jednak po spienieniu zamienia się w ceniony materiał termoizolacyjny, o szerokim zastosowaniu. Szkło piankowe wyróżnia znaczna twardość, a więc wytrzymałość na ściskanie. Wynosi ona ok. 350 kN/m². Jest to materiał nienasiąkliwy i odporny na wszelkie chemikalia.Niestety szkło piankowe to wciąż jeden z droższych materiałów termoizolacyjnych. Cena za 1 m³ takiej izolacji jest niższa, ale zużywa się jego więcej niż polistyrenu. Warstwa izolacyjna powinna mieć minimum 20-30 cm. "Na rynku pojawiają się nowi producenci szkła piankowego i ceny tego materiału powoli zaczynają spadać. Z tego względu inwestorzy coraz częściej decydują się szło piankowe, jako materiał izolacyjny pod płytą fundamentową." - twierdzi ekspert z firmy Brinkmann Bodenplatte.
3. Jakie parametry powinien mieć materiał ociepleniowy pod płytę fundamentową?
Przede wszystkim musi być nośny, odporny na wodę i mieć jak najniższy współczynnik λ. W większości przypadków wystarcza więc polistyren XPS 300. Bywają jednak przypadki domów o wysokich obciążeniach, kiedy inwestor musi głębiej sięgnąć do kieszeni i kupić izolację z polistyrenu XPS 400 lub 500, albo zamówić kruszywo ze szkła piankowego.
Nie powinniśmy kierować się parametrami podanymi w nazwie produktu, bo nie są to parametry obliczeniowe. Dla przykładu EPS 200 nie znaczy wcale, ze styropian ma nośność 200 kN/m2 lub 200 kPa. Jest to parametr nominalny, określający wytrzymałość przy krótkotrwałych obciążeniach i przy odkształceniu do 10%. Nas interesuje natomiast wytrzymałość na długotrwałe obciążenia, przy odkształceniu 2%. W przypadku EPS 200, jest to jedynie 60 kN/m2, a dla XPS 300 – 155-195 kN/m2 (zależnie od producenta i rodzaju płyt).
Drugim zagadnieniem są oczywiście parametry izolacyjne. Płyty XPS 300 mają współczynnik przewodzenia ciepła λ wynoszący 0,033-0,037 W/(m.K), kruszywo ze szkła piankowego - ʎ – 0,075-0,080 W/(m.K). Peripor i EPS 200 mają parametry cieplne podobne bądź nawet trochę lepsze niż XPS. Kupując produkty do ocieplania koniecznie musimy się upewnić, czy mają aprobatę techniczną wskazującą, że można je stosować przy budowie płyt fundamentowych. "W przypadku materiału izolacyjnego pod płytę fundamentową w pierwszej kolejności inwestorzy powinni kierować się jego nośnością. Parametry izolacyjne są w tym wypadku na drugim miejscu." - podkreśla Thomas Brinkmann.
4. Jak grube powinno być ocieplenie płyty?
Zakładając, że wykorzystany będzie styropian lub polistyren ekstrudowany, polecane do takiego zastosowania, wtedy zalecana grubość termoizolacji wyniesie 20 cm. Zalecana grubość w przypadku domów pasywnych (standard NF15) to 30 cm.
Ekspert z firmy Brinkmann Bodenplatte stwierdza - "Przepisy nic nie mówią o parametrach cieplnych płyty fundamentowej bądź przegrodu na gruncie, lecz o zużyciu energii w całości budynku. Od 2017 może on wynosić maks. 95 kWh/m²rok, do czego zazwyczaj wystarczy izolacja łącznie 20cm, biorąc pod uwagę, że dla domów NF40, czyli 40 kWh/m²rok, wymagany jest współczynnik U 0,2W/mK dla przegrody na gruncie, a 20cm izolacji daje nam U w strefie 0,13-0,14 W/m2K".
5. Jak dobierać grubość płyt ociepleniowych w kolejnych warstwach?
Planując na przykład ocieplenie łącznej grubości 30 trzeba będzie zastosować kilka warstw styropianu lub polistyrenu XPS. Można zdecydować się na dwie warstwy po 15 cm lub trzy warstwy po 10 cm. Jest to obojętne, który układ wybierzemy. Producenci polistyrenu nie zalecają jednak stosowania więcej niż trzech warstw.
6. Czy ocieplenie można układać na płycie fundamentowej, zamiast pod nią?
Inwestorzy pytają o to, gdyż wariant taki wydaje się tańszy. Teoretycznie można bowiem zastosować wtedy styropian o słabszych parametrach nośności, który mniej kosztuje. Ja osobiście odradzam takie rozwiązanie. Trudno bowiem wówczas uniknąć pojawienia się mostków termicznych w miejscach gdzie przebiegają ściany nośne budynku. Dolna strefa ścian będzie miała niższą temperaturę niż otoczenie, co może skutkować skraplaniem się pary wodnej i pojawieniem się wilgoci w ścianach. Niektórzy wykonawcy i inwestorzy decydują się na jeszcze inny wariant oszczędnościowy. Wykonują pod płytę izolację z polistyrenu ekstrudowanego o grubości zaledwie 10 cm.
Kolejną dziesięciocentymetrową warstwę układają na płycie, przed zrobieniem wylewek podłogowych. Tym, co jest korzystne w tej metodzie, to wygodniejsza możliwość rozprowadzenia instalacji pod wylewkami. Będą one biegły w warstwie termoizolacyjnej, jak ma to zazwyczaj miejsce w przypadku domów posadawianych na tradycyjnych fundamentach. W przypadku, gdy na płycie fundamentowej nie będzie wylewki, trzeba instalacje przeprowadzić w ścianach, pod sufitem lub pod wylewką na piętrze. "Jeśli na płycie nie jest planowana wylewka rozkład instalacji podpłytowych typu kanalizacja i przepusty trzeba wcześnie dokładnie przemyśleć i zaplanować" - radzi Thomas Brinkmann.
7. Czy płyty izolacji termicznej należy ze sobą sklejać?
Jeśli stosujemy płyty "frezowane", które mają krawędzie tak wyprofilowane, aby dało się je układać na zakład, wtedy sklejanie krawędzi nie jest konieczne. Musi być jednak spełniony jeszcze jeden warunek – podbudowę pod płytę trzeba wtedy szczególnie starannie wygładzić. W innym razie zaleca się sklejanie krawędzi niskorozprężną pianą poliuretanową. Zawsze skleja się wzajemnie elementy pionowej izolacji cieplnej płyty. Klej musi się też znaleźć między nimi a poziomo ułożonymi płytami.
8. Kiedy trzeba wykonywać opaskę przeciwwysadzinową?
Chodzi tu o pas utworzony z płyt termoizolacyjnych biegnący dookoła płyty fundamentowej i mający szerokość około 0,6-1 m. Jak wskazuje nazwa, opaskę taką trzeba wykonywać w przypadku gruntów wysadzinowych. Są to wszystkie grunty o ograniczonej przepuszczalności wody, czyli grunty spoiste lub częściowo spoiste. Z dużym niebezpieczeństwem mamy do czynienia, jeśli w gruntach takich znajdują się tak zwane soczewki wodne.
Mogą one zimą zamarzać i w efekcie nawet podnieść cały budynek. Jeżeli pod budynkiem znajdują się same piaski i żwiry, wówczas opaska nie jest konieczna. Warto jednak zdawać sobie sprawę, że opaska taka znacznie poprawia bilans cieplny pod budynkiem. Lepiej więc z niej nie rezygnować, tym bardziej, że jej wykonanie nie jest wcale kosztowne. Firma Brinkmann Bodenplatte wykonuje opaskę przeciwwysadzinową w swojej technologii, co znacznie poprawia skuteczność tej izolacji. Więcej o rozwiązaniach tej firmy można przeczytać na stronie brinkmann.com.pl
9. Czy płyty polistyrenowe ułożone pod płytą nie ulegną z czasem zgnieceniu?
Owszem, może do tego dojść, ale tylko w sytuacji, gdy materiał termoizolacyjny nie jest właściwie dobrany. Pojawia się wtedy wspominany wcześniej efekt „pełzania materiału”. Trzeba zastosować takie płyty ociepleniowe, dla których nie przekroczymy dozwolonych obciążeń przy odkształceniu 2%.
10. Z czego najlepiej wykonać hydroizolację płyty fundamentowej?
Tu oczywiście wiele zależy od lokalnych warunków gruntowych. Najczęściej izoluje się je gruba folią. Dobrym pomysłem jest beton wodoszczelny W8. Można też rozważać tak zwany fibrobeton (włóknobeton), czyli beton ze zbrojeniem rozproszonym. Na polskim rynku taki beton stosuje m.in. firma wykonyjąca płyty fundamentowe Brinkmann Bodenplatte. Zawarte w nim włókna z metalu redukują kapilarność (beton taki jest nawet do 90% szczelniejszy od zwykłego). Oznacza to, że beton ma ograniczoną tendencję do kapilarnego podciągania wody. Jest ona tym większa, im więcej włókien zastosowano. Włókna powodują, że mikrorysy, które powstają w każdym betonie, są mniejsze i krótsze. Najstarszą i nadal dobrą metodą jest dodatkowa warstwa niekapilarna wykonana z klińca, lub odpowiedniego żwiru. Podobne właściwości ma niezwykle odporne szkło piankowe, będące także doskonałym izolatorem cieplnym. Dodatkowym zabezpieczeniem przed wodą będzie drenaż opaskowy.
Firma Brinkmann Bodenplatte zajmuje się projektowaniem i wykonaniem płyt fundamentowych pod domy jednorodzinne, z naciskiem na energooszczędność. Stworzyliśmy własną technologię, z zastosowaniem materiałów najwyższej jakości, aby móc oferować trwały i pewny produkt za rozsądną cenę.
