Postępowanie sądowe w sprawach budowlanych. Jak dochodzić swoich praw w sądzie?
Postępowania sądowe w sprawach budowlanych są zazwyczaj bardzo trudne i długotrwałe z uwagi na czynności dowodowe. Rzadko się zdarza, aby strony miały wzorowo udokumentowane zawarcie i realizację umowy o roboty budowlane.
Zazwyczaj udowodnienie swoich racji wymaga przesłuchania wielu świadków i powołania biegłych do oceny jakości, zakresu lub wartości prac. Konieczne jest przeprowadzenie wielu rozpraw, ale i tak często nie udaje się wyjaśnić wszelkich wątpliwości.
W którym sądzie zgłosić
Właściwy w takich sprawach jest sąd miejsca zamieszkania (lub siedziby) pozwanego. Roszczenia dotyczące wykonania umowy lub odszkodowania z tytułu jej niewykonania można jednak zgłaszać również przed sądem właściwym dla miejscowości, w której zlecono wykonanie usługi (na przykład budowę domu). Strony mogą w umowie określić, w którym sądzie można będzie zgłaszać roszczenia.
W zależności od wartości przedmiotu roszczenia właściwy może być sąd rejonowy (roszczenia do 75 tys. zł włącznie) albo sąd okręgowy (roszczenia przekraczające 75 tys. zł).
Koszty sprawy sądowej. Kto ponosi i czy można je umożyć
Na wstępie powód musi uiścić opłatę od pozwu w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu lub – jeśli nie jest w stanie tego zrobić bez uszczerbku dla utrzymania swojego i rodziny – złożyć wniosek o zwolnienie z kosztów (opłat sądowych i kosztów opinii biegłych), a także poprosić o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu. Wniosek musi być uzasadniony i należy do niego dołączyć oświadczenie o stanie majątkowym z załącznikami potwierdzającymi ten stan (zaświadczenie o dochodach, wydruki z konta). Jeśli sąd uzna, że są do tego podstawy, może zwolnić stronę z kosztów w całości lub w części. Strona zwolniona od kosztów w pewnych sytuacjach (na przykład wnoszenie niektórych zażaleń) musi jednak uiścić opłatę kwotową w wysokości 30 zł. Ponadto zwolnienie nie chroni jej w razie przegranej przed obowiązkiem zwrotu kosztów poniesionych przez stronę przeciwną. A te, zwłaszcza gdy przeciwnik miał pełnomocnika (adwokata lub radcę prawnego), mogą wynosić nawet kilka tysięcy złotych.
Przebieg i czas trwania postępowania sądowego
W dużym stopniu zależą od zachowania stron, ich staranności i sprawności w przedstawianiu dowodów, jednak to sąd czuwa nad przebiegiem całego postępowania. Drobne sprawy o roszczenia wynikające z umów, jeśli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 10 tys. zł, a w sprawach o roszczenia wynikające z rękojmi, gwarancji jakości lub z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej, jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty, rozpoznaje się w postępowaniu uproszczonym. Nie jest ono jednak znacząco łatwiejsze niż postępowanie zwykłe. Niezależnie od trybu postępowania każda sprawa w sądzie jest kosztowna i stresująca, dlatego lepiej się na wszelki wypadek do niej przygotować już na etapie podpisywania umowy o roboty budowlane oraz dokumentując sposób jej wykonania.
Zasadą jest, że strona przegrywająca spór w sądzie zwraca przeciwnikowi poniesione koszty, jednak są od tego wyjątki. Mianowicie w szczególnie uzasadnionych wypadkach (na przykład trudna sytuacja życiowa czy zdrowotna) sąd może zasądzić od strony przegrywającej pokrycie tylko części kosztów albo nie obciążać jej nimi w ogóle. A w sytuacji, gdy pozwany wykaże, że nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uzna przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu, może otrzymać zwrot kosztów od strony wygrywającej.
