Dostęp do informacji publicznych. Czego możesz dowiedzieć się o sąsiadach?

Dane inwestorów i właścicieli nieruchomości trafiają do rejestrów urzędowych. Można się z nich sporo dowiedzieć np. o sąsiadach. Które informacje są powszechnie dostępne, a które nie? Sprawdź, o czym masz prawo wiedzieć? Do jakich informacji publicznych masz dostęp? Co możesz sprawdzić i gdzie powinieneś szukać interesujących cie informacji. 

Gdzie szukać informacji publicznej

Masz prawo sprawdzić, jakie są zamierzenia władz lokalnych, czy radni wywiązują się z obietnic wyborczych, co robią urzędnicy w twojej sprawie.

Informacja publiczna jest udostępniana obywatelom na kilka sposobów:

• przez ogłaszanie w Biuletynie Informacji Publicznej, czyli internetowym publikatorze mającym jednolitą strukturę dla całego kraju, w ramach którego poszczególne podmioty (na przykład gminy, powiaty) tworzą własne strony;
• indywidualnie na wniosek zainteresowanego (dotyczy to informacji, które nie zostały udostępnione w BIP); 
• przez zamieszczenie ogłoszeń w miejscach publicznie dostępnych; 
• przez wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy państwowej i samorządowej pochodzących z powszechnych wyborów oraz udostępnienie materiałów dokumentujących przebieg tych posiedzeń.

Jak uzyskać informację publiczną w urzędzie

Urząd nie ma prawa żądać od osoby, która domaga się udzielenia informacji publicznej, wykazania interesu prawnego lub faktycznego. W praktyce na pytanie o informację publiczną nierzadko uzyskujemy odpowiedź, że należy złożyć umotywowany wniosek o jej udzielenie z dokładnym wskazaniem, o jaką informację chodzi i w jakim celu ma być udzielona.

Oczywiście konieczność złożenia wniosku jest uzasadniona, jeśli domagamy się informacji nieudostępnionych w Biuletynie Informacji Publicznej, w żadnym jednak wypadku nie musimy tłumaczyć, do czego nam są te dane potrzebne. Natomiast informacja publiczna, która może być niezwłocznie udostępniona, powinna być nam przekazana w formie ustnej lub pisemnej bez wniosku na piśmie.

Ile kosztuje udostępnienie informacji publicznej

Dostęp do informacji publicznej jest bezpłatny. Gdyby jednak podmiot obowiązany do udostępnienia miał ponieść dodatkowe koszty związane ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia (kserokopie, nagranie na płycie lub innym elektronicznym nośniku informacji), mógłby pobrać od wnioskodawcy opłatę w wysokości odpowiadającej tym kosztom.

Jak długo czeka się na udostępnienie informacji

Zasadą jest, że udzielenie informacji powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie 14 dni od złożenia wniosku. Jeśli informacja nie może być udzielona w tym czasie, urząd powiadamia wnioskodawcę o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak niż dwa miesiące od dnia złożenia wniosku.

Które informacje są dostępne dla wszystkich

Dane ogólnie dostępne można znaleźć w:

• rejestrach:
  – wydanych decyzji, w tym pozwoleń na budowę, decyzji o warunkach zabudowy czy decyzji środowiskowych (zawierają one między innymi dane o rodzaju i miejscu inwestycji oraz nazwę lub nazwisko inwestora),
  – wniosków wpływających do organów administracji oraz spraw wpływających do sądów (kto i o co wnioskuje),
  – Krajowym Rejestrze Sądowym (na przykład imiona i nazwiska, numery PESEL osób pełniących funkcje w organach spółek),
  – Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (nazwiska i dane adresowe przedsiębiorcy, NIP, REGON); 
• księgach wieczystych (dane o właścicielach); 
• protokołach, na przykład z posiedzeń kolegialnych organów jednostek samorządu terytorialnego (komisji, rady gminy), na których mogą być rozpatrywane wnioski określonych osób fizycznych i prawnych; 
• zarządzeniach i uchwałach organów samorządu, na przykład zarządzeniach prezydenta miasta i uchwałach rady gminy w przedmiocie rozstrzygnięcia uwag do projektów planów, udzielenia bonifikat w zakresie rozliczeń majątkowych z organami władzy publicznej itp.; 
• niektórych decyzjach administracyjnych, na przykład dotyczących środowiskowych uwarunkowań przedsięwzięcia.

Czego dowiesz się za pośrednictwem Internetu

Wraz z rozwojem cyfryzacji dane te są coraz łatwiej dostępne za pośrednictwem Internetu (CEIDG, BIP, księgi wieczyste, KRS) i – czy nam się to podoba, czy nie – praktycznie każdy może się dowiedzieć, z jakim wnioskiem zwracaliśmy się do urzędu, jakie nieruchomości są naszą własnością, jaką działalność gospodarczą prowadzimy, czy też jaką pomoc publiczną uzyskaliśmy w zakresie spłacania danin i ciężarów o charakterze publicznym.

Jakie informacje potrzebne są do ustalenia danych o konkretnej osobie, spółce

Zazwyczaj nie ma możliwości odnalezienia w wymienionych rejestrach danych o określonej osobie przez wskazanie jej nazwiska. Trzeba dysponować bardziej precyzyjnymi danymi pozwalającymi na odszukanie właściwego wpisu w rejestrze.

Przykładowo, żeby ustalić właściciela nieruchomości, musimy znać numer jej księgi wieczystej (można jednak znaleźć numery ksiąg wieczystych prowadzonych dla sąsiednich działek na mapie zasadniczej, a jeśli już znamy taki numer, możemy dowiedzieć się o kredytach zaciągniętych przez właściciela nieruchomości. System nie sprawdza bowiem, kto przegląda księgę i czy ma w tym interes prawny).

Od 1 grudnia 2013 r. niektóre organy (na przykład komornicy i notariusze) będą mogły przeszukiwać rejestr ksiąg wieczystych, podając imię i nazwisko danej osoby. Żeby ustalić rodzaj prowadzonej przez osobę fizyczną działalności, trzeba znać jej NIP, PESEL lub REGON. Wyszukiwanie po nazwie jest możliwe tylko w odniesieniu do spółek.

Jakie dane nie są udostępniane

Jeżeli zbiór danych nie jest publikowany w Internecie, urząd nie przekaże nam zawartych w nim danych o osobie, lecz udostępni tylko informacje o sprawie, jej przedmiocie i sposobie załatwienia.

Z żadnego z dokumentów, rejestrów czy publikatorów nie dowiemy się (a przynajmniej nie powinniśmy się dowiedzieć), jaki jest adres zamieszkania wnioskodawcy czy właściciela nieruchomości, albowiem takie informacje podlegają ochronie i są udostępniane wyłącznie stronom określonego postępowania lub innym osobom, które wykażą interes prawny w ich uzyskaniu. Dotyczy to na przykład wypisu z ewidencji gruntów, który zawiera dane osobowe i adresowe właścicieli działki.

Natomiast bez ograniczeń urzędnicy powinni nam udzielić informacji o samej działce, jej numerach ewidencyjnych, położeniu, obszarze (pod warunkiem że nie leży na terenach zamkniętych, na przykład wojskowych).