Dobór łączników światła i gniazd elektrycznych: jakie produkty wybrać, aby użytkowanie ich było bezpieczne
Łączniki światła i gniazda wtyczkowe są jedynym widocznym elementem ukrytej w ścianach instalacji elektrycznej, więc powinny być estetyczne i dopasowane do wystroju wnętrza. Przede wszystkim jednak muszą być tak dobrane oraz rozmieszczone, by korzystanie z nich było bezpieczne i wygodne.
Budowa oraz sposób zamontowania gniazd i łączników zależą od rodzaju instalacji, w której mają pracować. W ułożonej pod tynkiem lub w tynku stosuje się osprzęt podtynkowy osadzany w puszkach, w rozprowadzonej po wierzchu ścian – osprzęt z własną obudową zabezpieczony przed wpływami zewnętrznymi (o stopniu ochrony dostosowanym do warunków otoczenia). Do instalacji w listwach i kanałach jest przeznaczony specjalny osprzęt mocowany na obudowie kanału lub do boku listwy.
Jakie są najbardziej popularne rodzaje łączników instalacyjnych
Podstawową grupę stanowią łączniki jednobiegunowe, dwubiegunowe, schodowe i krzyżowe. Są też łączniki o specjalnym przeznaczeniu, na przykład do sterowania żaluzjami lub ogrzewaniem. Na ich klawiszach często są umieszczone symbole oznaczające ich funkcje. Większość łączników występuje także w wersji z podświetleniem albo sygnalizacją przepływu prądu. Stan załączenia jest w nich sygnalizowany diodą umieszczoną w podłużnym okienku w klawiszu. Łączniki tak zwane stabilne pozostają trwale w stanie załączenia lub wyłączenia, niestabilne działają impulsowo po przyciśnięciu.
Jak wybierać osprzęt elektroinstalacyjny?
Co kupować:
- wyłącznie gniazda wtyczkowe ze stykiem ochronnym – bolcem (lub typu „schuko”);
- do pomieszczeń wilgotnych – tylko osprzęt z podwójną izolacją; gniazda wtyczkowe koniecznie z klapką;
- produkty renomowanych firm, opatrzone pełną informacją techniczną i znakiem CE.
Jak kupować:
- zwracać uwagę na znaki bezpieczeństwa i napięcie pracy;
- unikać produktów niewiadomego pochodzenia;
- nie kierować się wyłącznie ceną – głównym kryterium wyboru powinna być jakość.
Łącznik jednobiegunowy jest przeznaczony do załączania odbiorników jednofazowych. Instaluje się go najczęściej w obwodach zasilających oprawy oświetleniowe z jednym źródłem światła. Styk roboczy takiego łącznika musi przerywać przepływ prądu w przewodzie fazowym (L), a nie neutralnym (N) lub ochronnym (PE). W przewodzie ochronnym (PE) nie wolno umieszczać żadnych elementów, które mogłyby spowodować przerwanie tego przewodu. Łącznik włączający oświetlenie lokalizuje się zazwyczaj we wnętrzu, przy drzwiach od strony klamki, na wysokości mniej więcej 1,4 m i około 15 cm od ościeżnicy. Łączniki oświetlenia łazienki, WC, a także innych niewielkich pomieszczeń pozbawionych oświetlenia dziennego wygodnie jest instalować na zewnątrz.
Stosowanie łączników światła świecznikowych
Do załączania opraw oświetleniowych zawierających kilka lamp wskazane jest stosowanie łączników świecznikowych z dwoma odrębnie działającymi klawiszami albo trzyklawiszowych. Jeżeli chcemy włączać światło z dwóch miejsc, na przykład w długim korytarzu, w dużym salonie lub u dołu i na górze biegu schodów, należy zainstalować tak zwany łącznik schodowy. Oprócz klasycznych łączników w instalacjach inteligentnych są stosowane łączniki systemowe. Mają one kilka przycisków (bo sterują kilkoma funkcjami) i często także wyświetlacz.
Elementy instalacji elektrycznej muszą być bezpieczne w użytkowaniu
Stopień zabezpieczenia elementów instalacji elektrycznych jest określony w dwucyfrowym kodzie IP. Pierwsza cyfra oznacza stopień ochrony przed dostępem ciał stałych (od 0 do 6), druga – przed wodą (od 0 do 8). Osprzęt instalowany w pomieszczeniach wilgotnych musi mieć zabezpieczenie przed wilgocią, a umieszczony we wnętrzach, w których występują pyły, powinien mieć obudowę pyłoszczelną.
W suchych pomieszczeniach instaluje się łączniki o stopniu ochrony IP20, czyli zabezpieczonych przed dostępem ciał stałych większych niż 2,5 mm, w wilgotnych i innych niemieszkalnych, na przykład w piwnicy, garażu, kotłowni, pralni – o stopniu ochrony IP44, a na zewnątrz – IP65.
Gniazda wtyczkowe – gdzie, jakie gniazdko zastosować?
W budynkach mieszkalnych instalowane są zazwyczaj gniazda ogólne - go przeznaczenia oraz gniazda służące do przyłączenia określonych odbiorników. Do pierwszej grupy należą przede wszystkim gniazda wtyczkowe dwubiegunowe wchodzące w skład obwodów jednofazowych. Gniazda przeznaczone do konkretnych odbiorników, zarówno dwubiegunowe, jak i trzybiegunowe, umieszcza się w ich pobliżu. Wszystkie gniazda wtyczkowe w mieszkaniu muszą mieć styk ochronny połączony z przewodem ochronnym oznaczanym symbolem PE.
Może to być bolec lub styki boczne w gniazdach typu „schuko”. Wyjątek stanowią gniazda przeznaczone do zasilania odbiorników mających drugą klasę ochronności (oznaczone podwójnym kwadratem) lub zasilane niskim, bezpiecznym napięciem SELV 24 lub 12 V.
Gniazda wtyczkowe z bolcem
Do gniazd z bolcem pasują wtyczki ze specjalnym stykiem tulejkowym oraz wtyczki płaskie lub okrągłe z wycięciem, w które są wyposażone urządzenia II klasy ochronności. Ponieważ gniazda z bolcem i typu „schuko” są dziś instalowane zamiennie, większość dostępnych na rynku urządzeń przenośnych ma uniwersalne wtyczki – oprócz tulei mają one także boczne styki ochronne. Do przyłączania odbiorników pobierających większą moc (zwykle powyżej 3 kW) i zasilanych trójfazowo (230/400 V) stosuje się pięciobiegunowe gniazda trójfazowe wyposażone w trzy styki fazowe oraz w styk neutralny i styk ochronny. Ze względu na różnorodność typów i rozwiązań konstrukcyjnych tylko niektóre z nich mają charakter gniazd uniwersalnych. Z reguły do konkretnego gniazda pasuje tylko określona wtyczka.
Pod względem sposobu instalowania gniazda wtyczkowe, podobnie jak łączniki, dzielą się na podtynkowe i natynkowe, z obudową bez specjalnych zabezpieczeń lub zabezpieczoną przed wpływami zewnętrznymi. Gniazda podtynkowe osadza się w puszkach. Aby po zamontowaniu puszki nie odstawały od ściany, ich krawędzie muszą być zrównane z powierzchnią tynku.
Aby uniknąć pomyłek, których skutki mogą być niebezpieczne dla użytkowników, należy przestrzegać zasady przyłączania przewodów do określonych zacisków w gniazdach wtyczkowych. W gnieździe pojedynczym, ustawionym bolcem ku górze, przewód fazowy (L) trzeba połączyć z lewym stykiem roboczym, neutralny (N) – z prawym stykiem roboczym, a ochronny (PE) – ze stykiem ochronnym. Zasada ta dotyczy również gniazd podwójnych.
Jeśli kilka gniazd lub gniazd i łączników trzeba zainstalować w niewielkiej odległości od siebie, wygodnie jest umieścić je w odpowiedniej puszce z kilkoma otworami, a całość osłonić wspólną ramką. W starych budynkach nadal można spotkać instalacje ze wspólnym przewodem ochronno-neutralnym PEN (typu TN-C). W takiej instalacji w obwodach jednofazowych złożonych z dwóch przewodów przewód PEN w gnieździe dwubiegunowym ze stykiem ochronnym należy przyłączyć do zacisku tego styku, a następnie połączyć mostkiem ze stykiem roboczym, a nie odwrotnie.
Wybierając łączniki światła i gniazda wtyczkowe pamiętaj o dobraniu ich pod kolorystykę wnętrz
Nie powinien być wprawdzie kluczowym kryterium wyboru osprzętu elektrycznego (trzeba przede wszystkim patrzeć na funkcjonalność i bezpieczeństwo), ale dla większości inwestorów jest istotnym argumentem podczas zakupów. Dobrze dobrane gniazda i łączniki mogą się idealnie wkomponować w wystrój wnętrza, a nawet podkreślić jego walory estetyczne. Oprócz modeli od lat oferowanych w niemal niezmienionej, tradycyjnej formie dostępne są nowoczesne rozwiązania. Producenci stale wprowadzają nowe kolekcje odpowiadające najnowszym trendom wzorniczym. Wielu współpracuje z najlepszymi projektantami. W sprzedaży są produkty w różnych kształtach i kolorach, wykonane z rozmaitych materiałów: tworzywa sztucznego, szkła, metalu, a także drewna i naturalnej skóry, o różnym wykończeniu – matowe lub błyszczące, imitujące kamień lub drewno. Można kupić także modele z ozdobnymi wymiennymi pierścieniami albo ramkami, które chowają się w ścianie.
Ze względów estetycznych cały osprzęt w domu powinien być jednolity. Z tym nie powinno być problemu, ponieważ producenci oferują zwykle całe serie, w których skład wchodzą: łączniki klawiszowe z podświetleniem i bez niego, ściemniacze, gniazda wtyczkowe, gniazda telefoniczne, antenowe, komputerowe, głośnikowe itp. oraz produkty o budowie modułowej pozwalające na montowanie większej liczby gniazd i włączników we wspólnej ramce.
