Stare mury kamienne w piwnicy - duże ubytki w zaprawie.

Czym należy uzupełnić ubytki w zaprawie między kamieniami w ścianie piwnicy? Stara zaprawa była wapienna (budynek z lat 30). Ubytki są znaczne, o różnej wielkości i głebokości. Lico ścian jest mocno nierówne. Do tego ściana jest narażona na wodę opadową. Nie ma możliwości jej izolacji od zewnątrz.

Zadał Pan jedno z najtrudniejszych pytań. Nad odpowiedzią jakie zaprawy należy zastosować przy renowacji starych budynków niejednokrotnie głowią się konserwatorzy zabytków. Pytanie jest dlatego istotne, ponieważ niejednokrotnie okazywało się, że przez nieumiejętną naprawę muru doprowadzono do nieodwracalnych jego uszkodzeń. Ponieżej podam Panu kilka podstawowych reguł, którymi kierują się (a przynajmniej kierować powinni się) wykonawcy. Naprawę muru należy zacząć od inspekcji muru, której celem jest określenie zakresu robót oraz wrażliwych miejsc. Proszę pamiętać, że zaprawa stanowi intergralną część muru i usunięcie jednocześnie znacznych jej parti może doprowadzić do poważnego zarysowania konstrukcji murowej, lub nawet zwalenia się muru pod własnym ciężarem. Może to być tym bardziej prawdopodobne, gdy są to mury fundamentowe. Dlatego prace naprawcze należy prowadzić na małych fragmentach, tak aby nie naruszyć integralności muru. Przed rozpoczęciem uzupełniania ubytków należy usunąć stare zniszczone zaprawy. Niedopuszczalne jest przy tym stosowanie elektrycznych narzędzi typu: piły, szlifierki kątowe, etc. Ich zastosowanie może uszkodzić cegłę, a ponadto usuwa się więcej zaprawy niż to jest konieczne. Usuwanie zaprawy ograniczamy jedynie do tych fragmentów murów, gdzie jest to rzeczywiście niezbędne. Jako narzędzie można wykorzystać dłuto oraz młotek. Zaprawę usuwa się do głębokości 2,5 x wysokość spoiny. Gdy mamy do czynienia z mocną zaprawą cementową, to jej usunięcie należy rozpocząć od zrobienia nacięć w miejscach styku zaprawy i cegły. Do tego celu należy wykorzystać ciekną piłkę (brzeszczot). Po nacięciu, zaprawę należy wykłuć dłutem przy pomocy młotka. Jeśli zaprawa nie nosi znamion daleko idących uszkodzeń (pęknięcia, szerokie wyłomy), to lepiej jest ją pozostawić. Po usunięciu zaprawy należy spoinę przepłukać czystą wodą - najlepiej taką, jaką sami pijemy. Powinno nas to uchronić od wprowadzenia do muru nieznanych związków chemicznych, które mogą stać się przyczyną wysoleń na murze. Przy uzupełnianiu ubytków oraz pracach konserwatorskich, jako zasadę przyjmuje się, że stosowana zaprawa powinna być tożsama z tą, którą kiedyś stosowano, z tym, że powinna ona być słabsza i bardziej paroprzepuszczalna niż ta stara. No właśnie, ale jaki typ zaprawy zastosowano przy wznoszeniu piwnicy? Na to pytanie odpowiadziałyby zapewno badania. Ale jest to droga kosztowna i nie zawsze warta zachodu. Można również posłużyć się pewnym założeniem: otóż z grubsza przyjmuje się, że w latach 1880-1930 przy stawianiu budynków stosowano głównie zaprawy wapienne otrzymywane z ciasta wapiennego, piasku oraz dodatku niewielkiej ilości cementu. Oczywiście nie jest to sztywna reguła, ponieważ notowane są wyjątki. Ponieważ budynek, o którym Pan wspomina, powstał w latach 30-tych, to mogło się tak zdarzyć, że użyto w zaprawie znacznie większej ilości cementu niż stosowano przed rokiem 1930. A może zaprawa jest tylko z cementu i piasku? Tego nie jestem w stanie rozstrzygnąć. Ale ocena wizualna spoin powinna nam trochę poszerzyć wiedzę. Zaprawy na bazie wapna stosunkowo łatwo dają się usuwać. Zaprawy cementowe mocno przywierają do cegły, a więc już po tym fakcie można wyciągnąć wnioski co do charakteru zaprawy. Po drugie, zaprawy wapienne są porowate, natomiast cementowe wykazują bardziej szczelną, zwartą strukturę. Ponieważ są sztywne i słabo pracują w murze, mogą być popękane w licznych miejscach. Są to pionowę pęknięcia. Poprzez rozpuszczenie kawałka zaprawy w kwasie jesteśmy w stanie określić proporcję cementu/wapna do piasku. Niestety nie pozwoli nam to ustalić proporcji wapno:cement. Ale ponieważ nowa zaprawa powinna być mniej wytrzymała niż stara, można założyć, że powinna zawierać więcej wapna niż cementu. W literaturze można znaleźć następujące proporcje zapraw do naprawiania starych murów cement:wapno:piasek (objętościowo): 1-2-9; 1-3-11; 0-1-3. Ponieważ piwnica jest narażona na oddziwływanie wody, skłonny byłbym optować za pierwszą proporcją, lub nawet nieznacznym zwiększeniem ilości cementu. Proszę jednak pamiętać, aby nie stosować zapraw czysto cementowych. Są one sztywne, mocne, mało przepuszczalne, a więc mają te wszystkie cechy, których zaprawa do uzupełniania ubytków mieć nie powinna. Proszę również nie wierzyć osobom, które polecają Panu zaprawy cementowe z plastyfikatorami. Zaprawy te są nieprzepuszczalne i są bliże co do właściwości betonom niż zaprawom. Proszę również nie stosować zapraw fabrycznych, a szczególnie tych cementowych. Po pierwsze, są one zwykle zbyt wytrzymałe, a po drugie zawierają chemię, której składu nie znamy. A więc nie wiemy jak te związki chemiczne wpłyną na stare zaprawy i kamienie. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że je uszkodzą. Chyba, że są to zaprawy renowacyjne wapienne i posiadają certyfikat WTA. To, co powyżej napisałem, jest jedynie fragmentem większej dyskusji o zaprawach. Mam jednak nadzieję, że parę spraw udało mi się wyjaśnić. Proszę jednak przede wszystkim postarać się chronić piwnicę przed wodą gruntową.