Oparcie na stopach i ławach fundamentowych

Na fundamentach opiera się dom, więc muszą być wykonane zgodnie z zasadami sztuki budowlanej. Popełnione błędy bardzo trudno wykryć i naprawić.

Zobacz galerię 1 zdjęcie

Autor: Łukasz Kozłowski

Miejsce, w którym stanie dom powinno być wytyczone – najlepiej przez uprawnionego geodetę, chociaż często zadania tego podejmuje się kierownik budowy. Najpierw ustala się zakres prac: liczbę potrzebnych punktów – w porozumieniu z kierownikiem budowy, termin wykonania usługi oraz cenę.

Wytyczanie wykopu

Najpopularniejsze są dwie metody wytyczania budynku: metoda kołkowa i ław drutowych. Zawsze wyznacza się punkty charakterystyczne – osie lub narożniki zewnętrzne budynku (o tym decyduje kierownik budowy). Liczba punktów zależy od kształtów fundamentów, jednak nie powinno być ich mniej niż cztery w narożnikach budynku. Przy domu o bardziej skomplikowanym kształcie często jest to sześć-dziesięć punktów lub osi. Liczba punktów zależy też od umiejętności kierownika budowy. Mając cztery-sześć punktów lub osi, powinien dokładnie wyznaczyć położenie wszystkich fundamentów.

Przy wytyczaniu wykopu bardzo ważne jest poprawne odczytanie z projektu przebiegu osi budynku. Wcale nie muszą one przebiegać przez środek ściany! Bardzo często są to osie warstwy konstrukcyjnej ścian parteru. Dlatego wykop pod ławy fundamentowe nie musi być jednakowej szerokości po obu stronach ławy drutowej.

Wykop

Najpierw z terenu, na którym stanie budynek, należy zdjąć humus. Najlepiej, gdy mechanicznie wykonuje się wykop do głębokości co najmniej o 10 cm mniejszej niż planowana głębokość fundamentu. Pozostałe 10 cm powinno być usuwane ręcznie – dzięki temu nie zostanie poruszony grunt rodzimy stykający się z fundamentem.
Wykopy mogą być wąsko- lub szerokoprzestrzenne. Pierwsze można zrobić w gruntach spoistych na szerokość fundamentu, drugie w gruntach niespoistych. Najlepiej jednak, gdy ściany wykopu nachylone są ukośnie, wtedy łatwo prowadzić prace.
Jeśli fundamenty nie są robione w gruntach spoistych, przed położeniem ławy fundamentowej powinno się ułożyć chudy beton. Jest rzadki i wiąże z gruntem. Ale wtedy wykop musi zostać pogłębiony o 10 cm. Grunt, w którym ma być ułożony beton, powinien być rodzimy – nie może być poruszony, aby ziemia nie mieszała się z betonem.
Uwaga! Nie należy pozostawiać pustego wykopu na zimę, ponieważ przemarzanie gruntu na dnie wykopu może prowadzić do jego rozluźnienia.
Pod dom z piwnicą. Wykonujemy wykop szerokoprzestrzenny pod cała powierzchnią. Można zrobić go koparką do poziomu posadzki piwnicy, a na jego dnie zrobić łopatą mniejsze wykopy pod ławy i stopy fundamentowe. Koparką można też wybrać ziemię do głębokości posadowienia i ręcznie wybrać tylko cienką warstwę gruntu pod przyszłe ławy.
Pod dom niepodpiwniczony. Wykop wykonuje się najczęściej jedynie pod ławy fundamentowe. Musimy wymodelować go tak, aby dno miało przynamniej szerokość ławy fundamentowej, ale trzeba zachować nachylenie skarp odpowiednie dla rodzaju gruntu. Wykop może też być szerokoprzestrzenny – czyli zrobiony pod całym domem – zwłaszcza, gdy posadawiamy dom na płycie fundamentowej.

Posadowienie fundamentów: głęboko czy płytko?

Fundamenty zawsze powinny być posadowione głębiej, niż przemarza grunt (w okolicach Warszawy jest to głębokość 1 m, Poznania – 80 cm, a Suwałk – 1,4 m). Tak będą zagłębione fundamenty domów niepodpiwniczonych. Dla domu z piwnicami zagłębienie wyznacza wysokość piwnicy. Głębokość przemarzania jest najistotniejsza, jeżeli dom ma stanąć na gruntach spoistych – piaszczyste w znacznie mniejszym stopniu podciągają wodę gruntową.
Fundamenty muszą być dostosowane także do nośności gruntu. Poznać ją pozwolą badania geotechniczne. Z reguły przyjmuje się, że dobra nośność gruntu to co najmniej 150 kPa.
Jeśli warstwa nośna nie zalega zbyt głęboko, fundamenty mogą być posadowione bezpośrednio na niej. Gdy grunt jest zbyt słaby (warstwa nośna znajduje się na głębokości większej niż 3-4 m), fundament posadawia się inaczej.

Ławy betonowe

Wykonuje się je w gruntach o dość dobrej nośności – powyżej 150 hPa (takich, które wytrzymują nacisk 15 t na 1m2). Najczęściej układa się je z betonu C12/15 (dawniej B15) w deskowaniu albo w gruncie. Jeżeli ława ma być wykonana w deskowaniu, dolna część wykopu powinna być od niej szersza o 10-15 cm z każdej strony, aby można było ustawić niskie deskowanie wysokości 30-40 cm, w którym zabetonuje się ławę.
Gdy ława będzie wykonana w gruncie, wykop robi się na jej wymiar. Następnie jego dno i boki wykłada się folią hydroizolacyjną. W ławie fundamentowej można wykonać zbrojenie konstrukcyjne albo nie. Gdy jest, staje się ona bardziej odporna na odkształcenia spowodowane naciskiem budynku. Robi się je z czterech prętów średnicy 12 mm i zamyka strzemionami, które nie pozwalają prętom przemieszczać się podczas betonowania. Takie zbrojenie ma na celu usztywnienie całej konstrukcji fundamentowej.
Grubość ław ze zbrojeniami konstrukcyjnymi może wynosić 30-40 cm, szerokość wynika z obciążeń (można przyjąć, że jest to 60-80 cm). Niezazbrojona ława z reguły powinna mieć więcej niż 40 x 80 cm.
Na ławach wykonuje się ściany fundamentowe –jedno, -dwu lub trójwarstwowe, które zwykle wystają 30-50 cm powyżej terenu. Szerokość ścian najczęściej wynosi 25-50 cm.
Uwaga! Ławy powinno się zawsze zazbrajać przeciwskurczowo, aby zapobiec powstaniu rys i pęknięć. Zbrojenie robi się z siatek i prętów średnicy 6 mm, łączonych strzemionami.
Pod uwagę bierze się też szerokość ścian fundamentowych – ława musi wystawać przynamniej po 5 cm po obu stronach ściany.

Kiedy stopy fundamentowe?

Stosuje się je w miejscach, w których będą punktowe obciążenia – np. pod słupy podpierające ganek, narożnik budynku, komin. Wykonuje się je podobnie jak ławy fundamentowe. Minimalna wysokość stopy to 30 cm. Szerokość zależy od wymiarów słupa, który ma być na niej wsparty, stopa powinna być od niego szersza o 30 cm – po 15 cm z każdej strony.