Miedziane rynny: parametry techniczne i zasady montażu rudych rynien

Miedziane rynny to najtrwalsze i najefektowniejsze odwodnienie, w jakie możemy wyposażyć dach naszego domu. Czerwony naturalny kolor z czasem zmienia się w dostojną nobliwą zieleń, dodając domowi elegancji.

Zobacz galerię 1 zdjęcie

Autor: Andrzej Szandomirski

Miedź w budownictwie bardzo często wykorzystywana jest jako materiał pokryciowy, robi się z niej także rynny i rury spustowe. Metal ten charakteryzuje się dużą plastycznością, więc nie trudno wykonać z niego elementy nawet o skomplikowanych i wymyślnych kształtach.

Minusem miedzianego orynnowania jest cena. Jednakże pieniądze wydane w ten sposób dają gwarancję, że rynny będą służyć również kolejnym pokoleniom użytkowników.

Jak wybierać rynny miedziane

Dobór rynien miedzianych – podobnie jak rynien wykonanych z innych materiałów – powinien bazować na kilku podstawowych kryteriach.

Pierwsze z nich to powierzchnia dachu, jaką należy odwodnić. Przy nieskomplikowanej budowie możemy obliczyć ją sami. Jednak przy rozbudowanym wielopołaciowym dachu z licznymi lukarnami najlepiej niech zrobi to doświadczony dekarz lub projektant. Tak zwaną efektywną powierzchnię dachu EPD oblicza się z następującego wzoru: EPD=(W+H/2)xL, gdzie W to odległość w poziomie od narożnika dachu do kalenicy, H – wysokość, a L – długość dachu.

Na podstawie obliczeń dobiera się odpowiednie przekroje poszczególnych elementów systemu, to znaczy rynien i rur spustowych, aby bez problemu odprowadzić wodę z połaci. Producenci systemów odwodnienia dachu dysponują specjalnymi tabelami, na podstawie których bez problemu dobiera się wielkość poszczególnych elementów.

Równie ważny co wymiar jest też kształt przekroju rynien. Najlepiej sprawdzą się rynny o przekroju eliptycznym lub półokrągłym z wywiniętą do środka krawędzią. Mają dużą pojemność, a woda łatwo nimi spływa. Wywinięcie przede wszystkim chroni elewację przed wylewającą się z rynny wodą, poza tym zwiększa sztywność całej rynny, przez co jest ona mniej podatna na uszkodzenia.

Rynny wykonane na placu budowy

Rynny miedziane można wykonać bezpośrednio na budowie lub kupić gotowe. Jeżeli zdecydujemy się na zrobienie rynien na placu budowy, dekarz powinien mieć duże doświadczenie oraz dysponować odpowiednimi maszynami i narzędziami do profilowania oraz łączenia blachy. Potrzebna będzie giętarka do gięcia arkuszy blachy w wymagany kształt rynien oraz lutownica do ich łączenia.

Wszystkie części orynnowania wykonuje się zazwyczaj z blachy o grubości 0,6 mm. Miedziane rynny można też kupić gotowe – wyprodukowane w fabryce. Jest to o tyle wygodne, że poszczególne elementy zrobione są z taką samą precyzją, co jest szczególnie ważne, jeśli dekarz nie ma wystarczającego doświadczenia w robieniu orynnowania. Poza tym rynny i rury spustowe są dokładnie docięte na wymiar według dostarczonego projektu, a do tego koszty są sporo niższe niż w przypadku rynien wykonywanych na budowie.

Elementy systemu odprowadzania wody z dachu:

Rynny. Mogą mieć przekrój półokrągły lub skrzynkowy. Do domów jednorodzinnych najczęściej używane są te o średnicy 105, 127, 153 mm, a prostokątne o szerokości 85, 120, 150 mm. Gotowe rynny mają długość do 3 m.
Rury spustowe. Mają przekroje odpowiednio dopasowane do przekrojów rynien. Najczęściej stosowane średnice przy rurach okrągłych to 80, 100 oraz 120 mm. Rury spustowe o przekroju kwadratowym, które dobiera się do rynien skrzynkowych, mają zazwyczaj szerokość 80, 95 lub 100 mm.
Rynajzy. To haki, na których wiesza się rynny. Wykonywane są z bednarki miedzianej. Mogą mieć wymiary 40x5, 30x5, 25x5 cm i w zależności od wielkości montuje się je co 40-60 cm – im większe haki, tym większy może być ich rozstaw.
Kosze spływowe (sztucery). Montuje się je na połączeniu rynny i rury spustowej. Łagodne przejście bez ostrych krawędzi usprawnia odpływ wody z rynny, a ewentualne zanieczyszczenia, które są powodem zapychania się rynien, łatwiej usunąć.
Obejmy. Służą do mocowania rynny do elewacji. Przytwierdza się je do ściany śrubą, którą wkręca się w plastikowe kołki umieszczone w murze, a do ścian drewnianych czy szkieletowych wykorzystuje się obejmy z trzpieniem do wbijania. Następnie w zamontowanych obejmach umieszcza się rynnę.

Montaż rynien

Odmierzone dokładnie odcinki rur spustowych i rynien docina się bardzo starannie. Poszczególne elementy łączy się najpierw na nity, a potem dodatkowo lutuje. Najczęściej jest to tak zwane miękkie lutowanie.

Używa się do tego lutownicy gazowej lub elektrycznej oraz specjalnego spoiwa cynowo-miedzianego, cynowo-ołowianego albo cynowo-srebrnego. Do zakrycia nieestetycznych miejsc połączeń można wykorzystać specjalną taśmę miedzianą pokrytą z jednej strony butylem. Każde łączenie wykonuje się na zakład, który nie może być węższy niż 30% średnicy lub szerokości rynny. Rynny umieszcza się na wcześniej zamocowanych hakach.

Podczas montażu rynien miedzianych należy pamiętać o tym, że jak każdy metal również miedź rozszerza się pod wpływem temperatury. Współczynnik rozszerzalności liniowej miedzi wynosi 1,69 mm/m/100°C. Oznacza to, że rynna o długości 10 m zwiększy swoją długość o 1,5 cm przy ogrzaniu jej z temperatury 0°C do 100°C. Dlatego ważne jest zachowanie dylatacji, które umożliwią wydłużanie materiału i skompensują te ruchy. Dylatacje wykonuje się w okolicy narożników oraz na samej rynnie, gdy jest ona bardzo długa. Elementy dylatacyjne są prefabrykowane, a każdy z producentów orynnowania ma je w swojej ofercie.